Αναζήτηση στην κοινότητα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε πρόστιμο ύψους 797,72 εκατομμυρίων ευρώ (844,6 εκατομμύρια δολάρια) στη Meta, μητρική εταιρεία του Facebook, για παραβίαση των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ. Σύμφωνα με την απόφαση, η εταιρεία κατηγορείται ότι συνέδεσε αθέμιτα τις δωρεάν υπηρεσίες του Facebook Marketplace με το κοινωνικό δίκτυο. Η Margrethe Vestager, απερχόμενη επίτροπος ανταγωνισμού της ΕΕ, δήλωσε την Πέμπτη ότι η Meta επέβαλε "αθέμιτους όρους συναλλαγής" σε άλλους παρόχους, προσφέροντας πλεονεκτήματα στο Facebook Marketplace που οι ανταγωνιστές δεν μπορούσαν να αντιστοιχίσουν. Η Meta ανακοίνωσε ότι θα ασκήσει έφεση κατά του προστίμου, υποστηρίζοντας ότι το Marketplace δημιουργήθηκε ως απάντηση στη ζήτηση των καταναλωτών. Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι η απόφαση αγνοεί τις πραγματικές συνθήκες της αγοράς και θα προστατεύσει μόνο τις υπάρχουσες αγορές από τον ανταγωνισμό. Η έρευνα της ΕΕ ξεκίνησε το 2019, μετά από καταγγελίες ανταγωνιστών ότι η τεχνολογική εταιρεία καταχράστηκε την κυρίαρχη θέση της προσφέροντας δωρεάν υπηρεσίες ενώ επωφελούνταν από τα δεδομένα που συλλέγει στην πλατφόρμα. Το Facebook Marketplace, που ξεκίνησε το 2016, αποτελεί δημοφιλή πλατφόρμα για την αγοραπωλησία μεταχειρισμένων ειδών, ιδιαίτερα οικιακών αντικειμένων και επίπλων. Η Meta υποστηρίζει ότι λειτουργεί σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον, αναφέροντας πλατφόρμες όπως το eBay, το Leboncoin στη Γαλλία και το Marktplaats στην Ολλανδία ως "ισχυρούς ανταγωνιστές". Το πρόστιμο έρχεται σε μια περίοδο πολιτικής μετάβασης τόσο στην ΕΕ όσο και στις ΗΠΑ, με τις Βρυξέλλες να έχουν υιοθετήσει επιθετική στάση απέναντι στους τεχνολογικούς κολοσσούς μέσω του Digital Markets Act, που στοχεύει στον περιορισμό της κυριαρχίας των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας.

Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της αυστραλιανής κυβέρνησης, ο πρωθυπουργός Anthony Albanese παρουσίασε ένα νέο νομοσχέδιο που θα απαγορεύει στους νέους κάτω των 16 ετών την πρόσβαση σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Instagram και το TikTok. Η υπουργός Επικοινωνιών Michelle Rowland διευκρίνισε ότι οι πλατφόρμες θα πρέπει να λάβουν "εύλογα μέτρα" για την επαλήθευση της ηλικίας των χρηστών, με την επιβολή προστίμων άνω του ενός εκατομμυρίου δολαρίων για τις εταιρείες που δεν συμμορφώνονται. Η Meta, μητρική εταιρεία του Facebook και του Instagram, μέσω της επικεφαλής ασφαλείας Antigone Davis, εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με την τεχνολογική ετοιμότητα για την εφαρμογή τέτοιων μέτρων, επισημαίνοντας ότι η διαδικασία επαλήθευσης ηλικίας απαιτεί την κοινοποίηση προσωπικών δεδομένων και βιομετρικών στοιχείων. Η κυβέρνηση διεξάγει ήδη δοκιμές τεχνολογιών επαλήθευσης ηλικίας, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο, που έχει ήδη εφαρμόσει παρόμοια νομοθεσία, προτείνει λύσεις όπως η επαλήθευση μέσω τραπεζών, παρόχων κινητής τηλεφωνίας και τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου. Ο πρωθυπουργός Albanese τόνισε ότι η νομοθεσία στοχεύει στην προστασία των νέων από επιβλαβές περιεχόμενο, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι δεν μπορεί να εξασφαλίσει 100% αποτελεσματικότητα, παρομοιάζοντας την κατάσταση με τους περιορισμούς ηλικίας στην κατανάλωση αλκοόλ.

Σύμφωνα με στοιχεία του Pew Research Center, μόνο το 33% των Αμερικανών εφήβων χρησιμοποιούσαν το Facebook το 2023, σε σύγκριση με το 71% το 2014. Έτσι η μητρική εταιρεία Meta ανακοίνωσε μια σειρά από ενημερώσεις που στοχεύουν να κάνουν το κοινωνικό δίκτυο πιο ελκυστικό για τη νέα γενιά χρηστών, μεταξύ των οποίων και η εμφάνιση δημοσιεύσεων από λογαριασμούς που δεν ακολουθεί ο χρήστης. Μία άλλη από τις κύριες αλλαγές είναι η εισαγωγή μιας νέας καρτέλας με την ονομασία "Local". Η συγκεκριμένη καρτέλα θα συγκεντρώνει τοπικό περιεχόμενο από διάφορες πηγές όπως το Marketplace, τα Groups και τα Γεγονότα. Οι χρήστες θα μπορούν να βρουν πληροφορίες για τοπικές δραστηριότητες, ομάδες που προσφέρουν αντικείμενα προς πώληση ή δωρεάν, καθώς και συστάσεις για νέα σημεία ενδιαφέροντος στη γειτονιά τους. Αρχικά, αυτή η λειτουργία θα είναι διαθέσιμη σε επιλεγμένες πόλεις των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων του Όστιν, της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες. Επιπλέον, το Facebook εισάγει μια νέα καρτέλα "Explore", η οποία θα προσφέρει εξατομικευμένες προτάσεις περιεχομένου. Ένας αλγόριθμος θα αναδεικνύει όχι μόνο ψυχαγωγικό περιεχόμενο, αλλά και θέματα που συνδέονται με τα ενδιαφέροντα των χρηστών, ακόμη και αν αυτά είναι πολύ εξειδικευμένα. Για παράδειγμα, οι χρήστες μπορεί να βρουν συμβουλές για ταξίδια στο εξωτερικό, τεχνικές DIY για την ανακαίνιση επίπλων ή ομάδες προπόνησης για μαραθώνιο. Η καρτέλα βίντεο του Facebook θα ανανεωθεί επίσης, προσφέροντας ένα πλήρους οθόνης player που θα επιτρέπει στους χρήστες να παρακολουθούν σύντομα, μεγάλης διάρκειας και ζωντανά βίντεο σε ένα μέρος. Η αλλαγή αυτή θα δώσει μεγαλύτερη προβολή στα reels, αντανακλώντας τη χρήση βίντεο από νεότερους χρήστες. Σύμφωνα με το Facebook, οι νεαροί ενήλικες περνούν σχεδόν το 60% του χρόνου τους στην εφαρμογή παρακολουθώντας βίντεο, με περισσότερους από τους μισούς να βλέπουν Reels καθημερινά. Τα Facebook Groups, που προσελκύουν 1,8 δισεκατομμύρια χρήστες με 25 εκατομμύρια δημόσιες ομάδες ενεργές κάθε μήνα, θα αποκτήσουν μια νέα λειτουργία τεχνητής νοημοσύνης. Το "Group AI" θα βοηθά τα μέλη των ομάδων να βρίσκουν απαντήσεις σε ερωτήσεις, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχουν ήδη τεθεί στο παρελθόν. Η λειτουργία στοχεύει στην αντιμετώπιση ενός από τα μεγαλύτερα προβλήματα των διαχειριστών ομάδων, καθώς τα νέα μέλη συχνά θέτουν τις ίδιες ερωτήσεις ξανά και ξανά. Το Facebook Dating θα προσθέσει μια λειτουργία "Matchmaker" που θα επιτρέπει σε έως και 5 φίλους να κάνουν swipe σε πιθανά ταιριάσματα για λογαριασμό του χρήστη. Η εταιρεία αναφέρει ότι οι συνομιλίες στο Facebook Dating έχουν αυξηθεί κατά 24% σε ετήσια βάση μεταξύ των νεαρών ενηλίκων στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Ακόμα, το Facebook ενσωματώνει λειτουργίες τεχνητής νοημοσύνης στην πλατφόρμα του. Μια λειτουργία δημιουργίας εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη ονόματι "Imagine Yourself" θα ενσωματωθεί στο Feed, τις Ιστορίες και στη σελίδα προφίλ του χρήστη. Επίσης, έχουν κυκλοφορήσει περιλήψεις σχολίων με τεχνητή νοημοσύνη σε δημόσιες Ομάδες, Σελίδες και Δημιουργούς. Το Messenger θα αποκτήσει επίσης μια νέα λειτουργία Κοινοτήτων, παρόμοια με το WhatsApp, που θα επιτρέπει στους ανθρώπους να συνδέονται μέσω των κοινών τους ενδιαφερόντων. Αυτές οι Κοινότητες θα προσφέρουν μια εναλλακτική λύση στις Ομάδες του Facebook και θα περιλαμβάνουν έναν κοινόχρηστο κωδικό QR για την εγγραφή. Η λειτουργία "Notes" του Messenger, που επιτρέπει στους χρήστες να μοιράζονται την τρέχουσα κατάστασή τους σε μια "φούσκα" πάνω από το προφίλ τους, θα είναι σύντομα διαθέσιμη και στο Facebook, αρχικά ως δοκιμαστική λειτουργία. Εξακολουθώντας να ελπίζει ότι θα χτίσει ένα χώρο για online dating τώρα που οι εφαρμογές γνωριμιών δεν είναι στη μόδα, το Facebook Dating θα προσθέσει μια λειτουργία «Matchmaker» που θα επιτρέπει σε έως και 5 φίλους να δουν πιθανά "ματσαρίσματα" για εσάς. Η εταιρεία λέει ότι αυτή η λειτουργία εισήχθη επειδή η εταιρεία είδε ότι οι συζητήσεις στο Facebook Dating είχαν αυξηθεί κατά 24% σε ετήσια βάση μεταξύ των νεαρών ενηλίκων στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Οι παραπάνω ενημερώσεις έρχονται σε μια περίοδο που το brand του Facebook βρίσκεται σε πτώση, γεγονός που οδήγησε την εταιρεία να μετονομαστεί σε Meta το 2021, μετατοπίζοντας την εστίασή της από την κύρια κοινωνική εφαρμογή στο metaverse. Ωστόσο, η Meta παραμένει αισιόδοξη, καθώς έχει παρατηρήσει ότι οι νεαροί ενήλικες, ιδιαίτερα στην ηλικιακή ομάδα των 20-29 ετών, εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την πλατφόρμα για συγκεκριμένες λειτουργίες, όπως τα Groups και το Marketplace. Οι αλλαγές ακολουθούν την πρόσφατη ανακοίνωση ενός νέου προγράμματος monetization για τους δημιουργούς περιεχομένου, το οποίο τους επιτρέπει να κερδίζουν περισσότερα από διάφορες μορφές περιεχομένου στο Facebook.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στον Alex Heath του The Verge, ο Zuckerberg δήλωσε ότι η πλειονότητα των υψηλής ποιότητας ερευνών δεν δείχνει αιτιώδη σχέση μεταξύ αυτών των δύο παραγόντων σε ευρεία κλίμακα. Η θέση αυτή του Zuckerberg έρχεται σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία των νέων. Ο ιδρυτής της Meta υποστηρίζει ότι τα ακαδημαϊκά ευρήματα συμβαδίζουν περισσότερο με τον τρόπο λειτουργίας των πλατφορμών, παρά με τις κοινές πεποιθήσεις. Ωστόσο, η συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα παραμένει περίπλοκη. Όπως επισημαίνουν ειδικοί, η απόδειξη αιτιωδών σχέσεων στον τομέα της ψυχικής υγείας είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των εφήβων, ανάλογα με διάφορους παράγοντες. Παρά τη θέση του για την έλλειψη άμεσης σύνδεσης, ο Zuckerberg αναγνωρίζει την ευθύνη της εταιρείας του στη βελτίωση της εμπειρίας των χρηστών. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του στο The Verge, η Meta μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην παροχή εργαλείων γονικού ελέγχου, επιτρέποντας στους γονείς να ρυθμίζουν τη χρήση των εφαρμογών από τα παιδιά τους σύμφωνα με τις δικές τους αξίες και μεθόδους ανατροφής. Σε αυτό το πλαίσιο, το Instagram, που ανήκει στη Meta, ανακοίνωσε πρόσφατα νέα μέτρα για την προστασία των εφήβων χρηστών. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η μετάβαση όλων των εφήβων σε πιο ιδιωτικούς λογαριασμούς, ο περιορισμός των άμεσων μηνυμάτων και η εισαγωγή λειτουργίας "Λειτουργία Ύπνου" για τον περιορισμό των ειδοποιήσεων κατά τη διάρκεια της νύχτας. Επιπλέον, η Meta έχει εισαγάγει νέα εργαλεία γονικού ελέγχου για το Instagram και το Messenger, παρέχοντας στους γονείς περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες των παιδιών τους στις πλατφόρμες αυτές. Η συζήτηση για την επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία των εφήβων εντάθηκε μετά τη δημοσίευση των "Facebook Papers" το 2021. Τα εσωτερικά έγγραφα υποδείκνυαν ότι η Meta γνώριζε για τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις του Instagram σε ορισμένους εφήβους. Από τότε, οι Αμερικανοί νομοθέτες έχουν εντείνει τις προσπάθειες για τη θέσπιση ορίων ηλικίας στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Ο Zuckerberg, ωστόσο, υποστηρίζει ότι η ευθύνη για τον έλεγχο της ηλικίας θα πρέπει να ανήκει στους ιδιοκτήτες των των ηλεκτρονικών καταστημάτων εφαρμογών, όπως η Google (Play Store) και η Apple (App Store), και όχι στις μεμονωμένες πλατφόρμες. Υποστηρίζει ότι αυτές οι εταιρείες έχουν ήδη μηχανισμούς επαλήθευσης ηλικίας για τις πληρωμές μέσω κινητών τηλεφώνων και θα μπορούσαν να επεκτείνουν αυτή τη λειτουργικότητα. Παρά τις αμφιβολίες του για την άμεση σύνδεση μεταξύ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ψυχικής υγείας, ο Zuckerberg δήλωσε στο The Verge ότι η εταιρεία του θα ακολουθήσει τις κατευθύνσεις της κυβέρνησης και τους νόμους σχετικά με την ασφάλεια των παιδιών, εάν αυτοί ψηφιστούν. Ο Zuckerberg υποστήριξε ακόμα ότι η δυνατότητα λήψης ειδοποιήσεων push και η απόσπαση της προσοχής φαίνεται να συμβάλλουν περισσότερο στα προβλήματα ψυχικής υγείας από ό,τι συγκεκριμένες εφαρμογές.

Με την πανδημία, τα καθιερωμένα meetings στο γραφείο έχουν αποτελέσει παρελθόν. Οι περισσότεροι εργάζονται πλέον από το σπίτι, οπότε και οι περισσότερες συναντήσεις, αν όχι όλες, γίνονται μέσω βιντεοκλήσεων. Κάποιοι ωστόσο, λένε πως συνεχίζουν να προτιμούν τα meetings στο γραφείο καθώς τους άρεσε το γεγονός ότι βρίσκονταν σε ένα δωμάτιο με άλλους ανθρώπους δουλεύοντας προς έναν κοινό στόχο. Πώς όμως θα μπορούσε να δώσει λύση η VR τεχνολογία σε αυτό το «πρόβλημα» και γενικότερα το metaverse για το οποίο έχει πολλά σχέδια ο Mark Zuckerberg, ο συνιδρυτής του Facebook; Έχουμε ήδη δει εταιρείες όπως την Spatial να δημιουργεί 3D εικονικές συναντήσεις στις οποίες οι χρήστες μπορούν να συνομιλήσουν με άλλους, να εξετάσουν διάφορα αντικείμενα ακόμη και να εξερευνήσουν το περιβάλλον. Τώρα, το Oculus του Facebook μπαίνει στον ίδιο χώρο με τα Horizon Workrooms, μια φιλόδοξη προσπάθεια να αναπαράγει τις καλύτερες πτυχές των προσωπικών συναντήσεων για τους χρήστες του Oculus Quest 2. Με τα Workrooms βλέπουμε το συνολικό όραμα της εταιρείας για το οικοσύστημα του Horizon, αφιερωμένο εξ’ ολοκλήρου στη συνεργασία με αίθουσες συσκέψεων και διδασκαλίας. Ο χρήστης μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποια πολύ εκφραστικά avatars, να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας spatial audio, να έχει δυνατότητα παρακολούθησης των χεριών του αλλά και δυνατότητες mixed-reality. Επίσης, θα μπορεί ακόμη και να κάνει streaming την επιφάνειαν εργασίας του είτε για να κρατά σημειώσεις είτε ακόμη και για να συνομιλήσει σε πιο χαλαρούς & διασκεδαστικούς τόνους με τους άλλους συναδέλφους. Με παρόμοιο τρόπο δηλαδή που θα μπορούσε να κάνει και στο γραφείο σε στιγμές χαλάρωσης. Αν και για την ώρα το Facebook έχει αρκετά θέματα να διορθώσει, όπως θέματα σύνδεσης που αναφέρει η ιστοσελίδα Engadget, όταν τα Workrooms λειτουργούν ομαλά είναι ίσως ότι πιο κοντινό μπορεί να έχει ο χρήστης με ένα κανονικό meeting στο γραφείο. Το μόνο που χρειάζεται για να ξεκινήσει μία συνάντηση, είναι η δημιουργία ενός λογαριασμού Workrooms, η ρύθμιση κάποιων λειτουργιών αλλά και των χειριστηρίων, η προσαρμογή ενός avatar αλλά και η χαρτογράφηση του πραγματικού γραφείου του χρήστη ώστε τα Workrooms να τον τοποθετήσουν με ακρίβεια στο εικονικό τραπέζι. Αν και οι κλασσικές βιντεοκλήσεις είναι ένας καλός τρόπος για να βλέπεις ανθρώπους και να διατηρείς επαφή μαζί τους, όταν πρόκειται για την ολοκλήρωση μιας εργασίας υπάρχουν διάφορα θέματα που πρέπει να ξεπεραστούν. Για παράδειγμα, ο ήχος έρχεται από ένα μόνο κανάλι, είναι δύσκολο να κάνεις οπτική επαφή σε μεγάλες ομαδικές συνομιλίες και ολόκληρη η συνομιλία εμφανίζεται στην οθόνη σου χωρίς καμία αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε ένα χώρο με άλλους. Ο Andrew Bosworth, ο επικεφαλής του VR/AR του Facebook, αναφέρει πως η εταιρεία του χρησιμοποιούν εσωτερικά τα Workrooms για περίπου έξι μήνες και παρατήρησε ορισμένα οφέλη. Συγκεκριμένα, μπορεί να θυμάται καλύτερα συγκεκριμένες συναντήσεις λόγω του ότι ένιωθε πως κάθονταν πραγματικά δίπλα σε κάποιον άλλο άνθρωπο και είχε ρεαλιστικό χωρικό ήχο. Φυσικά, η εικονική πραγματικότητα μπορεί επίσης να κάνει τις συναντήσεις αμήχανες με εντελώς νέους τρόπους. Για παράδειγμα, ο χρήστης δεν μπορεί κοιτάξει προσεκτικά το avatar κάποιου άλλου καθώς φαίνεται ότι το κοιτά επίμονα, ενώ πρέπει ταυτόχρονα να είναι και προσεκτικός που βάζει τα χέρια του, γιατί η παρακολούθηση χεριών του Quest 2 θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα να φαίνονται ύποπτα, αν βρίσκονταν κάτω από το γραφείο. Όπως ανέφερε ο ίδιος ο Mark Zuckerberg σε μία δοκιμαστική VR συνάντηση, CEO του Facebook, τα Workrooms δεν είναι απλά κάποιο παράπλευρο project της εταιρείας, αλλά ένα σημαντικό συστατικό αυτού που θέλει να γίνει το Facebook. Κάτι που φαίνεται και από τις πιο φιλόδοξες δυνατότητες της εφαρμογής, όπως για παράδειγμα η δημιουργία πινάκων από τους χρήστες σε όποιο μέγεθος επιθυμούν, η χρήση του χειριστηρίου του Oculus ως στυλό ή ακόμη και τη διαμόρφωση του χώρου συνάντησης για να ταιριάζει καλύτερα σε αυτόν που έχουν ήδη οι εργαζόμενοι στο πραγματικό τους γραφείο. Ίσως επειδή ο Zuckerberg θέλει τα Workrooms να πετύχουν, η εταιρεία θα τα κάνει επίσης διαθέσιμα και σε άτομα που δεν θέλουν να δημιουργήσουν λογαριασμό στο Facebook. Οι χρήστες μπορούν να συμμετάσχουν σε μία συνάντηση δημιουργώντας λογαριασμό Workrooms, ο οποίος είναι ξεχωριστός από αυτούς των Oculus και Facebook. Ωστόσο, αν οι χρήστες θέλουν την εμπειρία VR, θα χρειαστούν λογαριασμό στο Quest 2. Από την άλλη υπάρχει και το θέμα της ασφάλειας και του απορρήτου. Όταν δημιουργείς VR περιβάλλοντα πώς τα κάνεις ασφαλή για όλους; Η εταιρεία ανέφερε ότι δεν θα χρησιμοποιήσει συνομιλίες ή υλικό από τις συνεδρίες των Workrooms για την ενημέρωση διαφημίσεων στο Facebook. Οι χρήστες θα μπορούν επίσης να αναφέρουν άτομα και ολόκληρες ομάδες εάν τους παρενοχλούν ή παραβιάζουν πολιτικές του Facebook. Σε κάθε περίπτωση, τα Workrooms λένε πολλά για τον Zuckerberg. Το Facebook πλήρωσε τελικά $2 δισεκατομμύρια για το Oculus με την εταιρεία να επενδύει συνεχώς στην ανάπτυξη και το περιεχόμενο VR. Ενδεχομένως ο ίδιος να μην ξόδευε τόσα χρήματα αν δεν είχε όραμα για το μέλλον του VR.

«Είναι το μέλλον για το οποίο εργαζόμαστε. Πρόκειται για ένα εικονικό περιβάλλον όπου μπορείτε να είστε παρόντες με άτομα σε ψηφιακή μορφή. Ένα ενσωματωμένο Διαδίκτυο στο οποίο θα βρίσκεστε εντός» είπε ο Mark Zuckerberg κατά τη διάρκεια μιας τηλεδιάσκεψης για τα οικονομικά αποτελέσματα 2ου τριμήνου του Facebook. Το τμήμα Oculus της εταιρείας είναι πρωτοπόρο στις συσκευές και στο περιεχόμενο της επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας το οποίο μεγαλώνει, με τον Mark Zuckerberg να λέει πως στα άμεσα σχέδια της εταιρείας του είναι να προσλάβει μία ομάδα που θα ασχοληθεί με την ανάπτυξη του «Metaverse». Στην τηλεδιάσκεψη, ο Mark Zuckerberg επένδυσε τον περισσότερο χρόνο του για να περιγράψει το VR ως το μέλλον του Facebook υποστηρίζοντας ότι είναι «η απόλυτη έκφραση της κοινωνικής τεχνολογίας» και ότι είναι κάτι που «ονειρευόταν να χτίσει» από τότε που ξεκίνησε το Facebook και που μόλις πρόσφατα άρχισε να γίνεται ξεκάθαρο. O Mark Zuckerberg αποκάλεσε το Metaverse «την επόμενη γενιά του Internet και το επόμενο κεφάλαιο της εταιρείας» λέγοντας ότι οι άνθρωποι θα καταλήξουν να βλέπουν το Facebook «ως μία εταιρεία Metaverse από μία εταιρεία κοινωνικής δικτύωσης». Ποια θα είναι η ετήσια επένδυση για να έχει το Facebook ένα «Metaverse μέλλον»; Δισεκατομμύρια. Ο Διευθύνοντας Σύμβουλος του Facebook δήλωσε επίσης ότι κανείς άλλος δεν μπορεί να το αναπτύξει και πως το οικοσύστημα θα απαιτήσει νέα πρωτόκολλα, νέα συστήματα πληρωμών και πως θα δημιουργήσει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Το επόμενο λανσάρισμα του προϊόντος του Facebook θα είναι ορισμένα έξυπνα γυαλιά που θα φέρουν τις υπογραφές των Luxottica και Ray-Ban ωστόσο ο Mark Zuckerberg τόνισε ότι στόχος του με το Metaverse δεν είναι η πώληση ακριβών εργαλείων και αξεσουάρ σε υψηλή τιμή αλλά να δημιουργήσει ένα προϊόν κοινωνικής δικτύωσης επόμενης γενιάς για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Το Facebook, να αναφέρουμε, έχει σχεδόν τρία δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες παγκοσμίως σε μηνιαία βάση. To Metaverse δήλωσε ο Mark Zuckerberg θα είναι προσβάσιμο από όλες τις συσκευές και τις εφαρμογές και οι χρήστες θα μπορούν να παίξουν παιχνίδια, να εργάζονται, να δημιουργούν μαζί με τους φίλους τους και να κάνουν ότι κάνουν και στο Διαδίκτυο σήμερα» καθώς και ορισμένα πράγματα που σήμερα δεν μπορούν να γίνουν στο Διαδίκτυο όπως να χορεύουν. Η κεντρική ιδέα είναι να αισθάνεστε πραγματικά «ότι είστε εκεί πραγματικά με κάποιον άλλο» ενώ θα δημιουργηθούν εντελώς νέες εμπειρίες και οικονομικές ευκαιρίες. Το εμπόριο μάλιστα θα γίνεται όλο και πιο σημαντικό για το Facebook καθώς προχωράει με τη μετάβαση του στο Metaverse δήλωσε ο Mark Zuckerberg.

Το Facebook θα επιτρέψει στους υπαλλήλους να εργάζονται από το σπίτι μέχρι τα μέσα του επόμενου έτους, ως αποτέλεσμα της πανδημίας του κορωνοϊού. Εκπρόσωπος του Facebook είπε στο Reuters Με βάση την καθοδήγηση εμπειρογνωμόνων στον τομέα της υγείας και της κυβέρνησης, καθώς και αποφάσεις που ελήφθησαν από τις εσωτερικές μας συζητήσεις σχετικά με αυτά τα θέματα, επιτρέπουμε στους υπαλλήλους να συνεχίσουν εθελοντικά να εργάζονται από το σπίτι μέχρι τον Ιούλιο του 2021. Το Facebook είπε επίσης ότι θα δώσει πρόσθετα $1000 στους υπαλλήλους για δαπάνες που αφορούν τις ανάγκες γραφείου τους στο σπίτι. Στα τέλη του περασμένου μήνα, η Google επέκτεινε επίσης την απομακρυσμένη εργασία, λέγοντας ότι το προσωπικό θα μπορούσε να συνεχίσει να εργάζεται από το σπίτι μέχρι τα τέλη Ιουνίου 2021. Και οι δύο τεχνολογικοί γίγαντες έχουν μεγάλες παρουσίες γραφείων σε πολλές πόλεις σε όλο τον κόσμο. Και παρά την πανδημία που τους ανάγκασε να προσφέρουν πιο ευέλικτες συνθήκες εργασίας από ό, τι συνήθως, οι δύο τους συνέχισαν τη δέσμευσή τους να λειτουργούν τους χώρους εργασίας τους. Για παράδειγμα, νωρίτερα αυτό το μήνα, το Facebook μίσθωσε ένα πολύ μεγάλο εμβληματικό κτίριο στη Νέα Υόρκη ενώ η Google συνέχισε τα έργα ανοικοδόμησης των νέων κεντρικών γραφείων στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στα τέλη Ιουλίου, η Apple είπε ότι το προσωπικό δεν θα επιστρέψει στα γραφεία του μέχρι τουλάχιστον τις αρχές του 2021, λέγοντας μάλιστα πως οποιαδήποτε επιστροφή θα εξαρτηθεί από το εάν υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο ή επιτυχημένη θεραπεία. Πάντως, αν και οι «μεγάλοι» της τεχνολογίας είναι διατεθειμένοι να χρησιμοποιήσουν τις σύγχρονες τεχνολογίες που επιτρέπουν την εργασία από απόσταση, δεν φαίνονται έτοιμοι να εγκαταλείψουν εντελώς τον παραδοσιακό χώρο εργασίας. Εξαίρεση αποτελεί το Twitter. Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας, το κοινωνικό δίκτυο αγκάλιασε σταθερά και πλήρως την απομακρυσμένη εργασία, λέγοντας στο προσωπικό ότι θα μπορούν να εργαστούν από το σπίτι για πάντα, αν το επιθυμούν. Το αν η απομακρυσμένη εργασία βέβαια έπαιξε κάποιο ρόλο στην πρόσφατη παραβίαση λογαριασμών, μάλλον θα παραμείνει ένα αναπάντητο ερώτημα. Το Facebook παρ’ όλα αυτά, κρίνοντας και από τις νέες μισθώσεις σε τεράστιους χώρους γραφείων, δεν φαίνεται έτοιμο να καθιερώσει τη μόνιμη εργασία από το σπίτι. Μάλιστα επανεξετάζει την προσέγγιση του προσωπικού σε Hubs γραφείων, σε Ντένβερ, Ντάλας και Ατλάντα. Ο CEO του Facebook Mark Zuckerberg είπε ότι κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας η μισή εταιρία θα μπορούσε να λειτουργεί πλήρως από απόσταση. Αν και είπε ότι ορισμένα είδη ρόλων δεν θα είναι κατάλληλα για απομακρυσμένη εργασία, όπως εκείνοι που εργάζονται σε τμήματα όπως ανάπτυξη υλικού, κέντρα δεδομένων, προσλήψεις, πολιτική ή συνεργασίες.

Το θέμα του metaverse έχει αρχίσει να «ζεσταίνεται» καθώς, ανάμεσα σε άλλους, η Facebook ανακοίνωσε πως θα ασχοληθεί με αυτό και όπου εμπλέκεται η συγκεκριμένη εταιρεία-κολοσσός, τα πράγματα αποκτούν ενδιαφέρον. Η ομπρέλα εταιρειών, ονόματι “Facebook”, πλέον ονομάζεται “Meta” σε μια προσπάθεια να αποτυπωθεί καλύτερα ο στόχος τους. Όμως προτού φτάσουμε στις υποσχέσεις της εταιρείας, ας κάνουμε μερικά βήματα πίσω για να δούμε πιο συνολικά τι εστί metaverse. Τι είναι το metaverse; Ως metaverse ορίζεται ένας ψηφιακός χώρος που μοιράζονται ταυτόχρονα πολλοί χρήστες, ενοποιώντας τη φυσική πραγματικότητα με την εικονική πραγματικότητα. Πρακτικά, οι χρήστες θα μπορούν να επισκέπτονται τον ψηφιακό κόσμο και να βρίσκονται με άλλους, να συνομιλούν, να συμμετέχουν σε δραστηριότητες και άλλα πολλά, όπως ακριβώς συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η διαφορά είναι πως τα παραπάνω συμβαίνουν μέσω ενός avatar το οποίο χειρίζεται ο παίκτης και μέσω αυτού θα βιώνει οποιαδήποτε εμπειρία έχει να προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος στον οποίο βρίσκεται. Η ποικιλία των εμπειριών αυτών δεν περιορίζεται σε κάτι συγκεκριμένο – μπορεί να είναι ένας απλός χώρος συνεύρεσης όπου οι χρήστες μιλούν μεταξύ τους, μπορεί να είναι ένα παιχνίδι στο οποίο συμμετέχουν ή μια συναυλία την οποία παρακολουθούν μαζί. Στην ουσία, οι χρήστες του metaverse «ζουν» σε έναν ψηφιακό κόσμο η φύση του οποίου ορίζεται από το δημιουργό του, ως προς την εμφάνιση τού κόσμου, τις διαθέσιμες δραστηριότητες ή τις δυνατότητες του καθενός. Μπορεί να είναι βασισμένος στην πραγματικότητα ή πλήρως φανταστικός, περιλαμβάνοντας απλές εμπειρίες όπως η παρακολούθηση μιας ταινίας ή πιο σύνθετες, όπως ολοκληρωμένα παιχνίδια στα οποία συμμετέχει ο παίκτης μέσω του avatar του ή αγορές μέσα σε ψηφιακά καταστήματα, αναδημιουργημένα όπως ακριβώς είναι στην πραγματικότητα και παρέχοντας τη δυνατότητα για πραγματικές συναλλαγές. Στην ουσία, το metaverse στεγάζει όλες τις δραστηριότητες-εμπειρίες και με την είσοδό τους σε αυτό, οι χρήστες θα είναι ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θελήσουν μέσα στον ψηφιακό κόσμο. Αν και βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή, ίσως μια ταινία μας δίνει μια ιδέα για το πως θα μπορούσε να εξελιχθεί το multiverse σε βάθος αρκετών χρόνων και με βάση την τεχνολογική εξέλιξη. Η ταινία αυτή -που πιθανόν έχετε ήδη δει- είναι το Ready Player One (2018) του Steven Spielberg και βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Έρνεστ Κλάιν (ελληνικός τίτλος: Αν είσαι έτοιμος, πάτα Enter). Ποια θα είναι η σχέση του με το internet; Το metaverse, πρακτικά, στηρίζεται στο internet για να λειτουργήσει κι έπειτα σε τεχνολογίες επαυξημένης ή εικονικής πραγματικότητας. Σκοπός είναι όλα όσα βλέπει ο χρήστης να βρίσκονται σε μια οθόνη, είτε παραδοσιακού τύπου είτε μέσα σε ένα ζευγάρι γυαλιών εικονικής/επαυξημένης πραγματικότητας. Από εκεί κι έπειτα, το τι θα συναντήσει μέσα στο metaverse δεν μπορεί να περιοριστεί: καταστήματα, διαφημίσεις, διοργανώσεις και οτιδήποτε άλλο είναι εφικτό να δημιουργηθεί ψηφιακά για να εμφανιστεί στο metaverse. Έχοντας πρόσβαση στον παγκόσμιο ιστό και τον κολοσσιαίο όγκο πληροφορίας που υπάρχει στο διαδίκτυο, το metaverse θα μπορεί να συνδυάζει δεδομένα με ποικίλους τρόπους. Για παράδειγμα, οι χρήστες θα μπορούν να μπαίνουν σε ένα κατάστημα ρούχων και να βλέπουν τα ρούχα επάνω στο avatar τους, το οποίο θα έχει φτιαχτεί βάσει των πραγματικών διαστάσεών τους, οπότε αν καταλήξουν σε κάποιο ρούχο, το παραγγέλνουν μέσω του ψηφιακού καταστήματος και έρχεται στο (πραγματικό) σπίτι τους. Η αγοραστική εμπειρία μπορεί να γίνει εντελώς ψηφιακή και μάλιστα οι χρήστες να κερδίσουν από αυτό, χωρίς απαραίτητα να γίνει εις βάρος των φυσικών καταστημάτων – αν μια πόλη ψηφιοποιηθεί εντελώς, τότε όλα τα καταστήματά της θα μπορούσαν να είναι ψηφιακά και να λειτουργούν με τον παραπάνω τρόπο παράλληλα με όλους τους πελάτες στο φυσικό κατάστημα. Αντίστοιχα, οι διαφημίσεις που εμφανίζονται στις ταμπέλες της πόλης θα μπορούσαν να διαφέρουν από χρήστη σε χρήστη βάσει ενδιαφερόντων, κάτι που πρακτικά ήδη συμβαίνει όταν επισκεπτόμαστε ένα site και επιτρέπουμε τη χρήση των cookies. Ένας άνθρωπος με κινητικές δυσκολίες θα μπορεί να συμμετέχει σε δραστηριότητες μέσω του avatar του και να βιώνει μια εμπειρία που ενδεχομένως δεν μπορεί να ζήσει στον φυσικό κόσμο. Τα παραδείγματα του τι θα μπορούσε να κάνει το metaverse είναι πολλά όμως το «ζουμί» είναι ένα και πολύ απλό: πρακτικά, θα κάνει ψηφιακή τη ζωή μας και δυνητικά, θα προσφέρει πλουσιότερες εμπειρίες για όλους. Ποιο είναι το «στοίχημα» της “Meta”; Κάπου εδώ εισέρχεται στην εικόνα η Facebook. Η εισαγωγή -για την εμπλοκή της στο metaverse- είναι περιττή, μιας και τα δισεκατομμύρια χρηστών είναι μια πολύτιμη βάση πάνω στην οποία μπορεί να χτίσει το μέλλον της η εταιρεία. Σε δηλώσεις του ο Mark Zuckerberg, ανέφερε πως είναι το «επόμενο κεφάλαιο της εταιρείας» και πώς «ο κόσμος θα πάψει να τη βλέπει ως μια εταιρεία κοινωνικής δικτύωσης αλλά ως μια εταιρεία metaverse». Ο Διευθύνοντας Σύμβουλος της Facebook επίσης δήλωσε πως η επένδυση στο metaverse θα είναι «δισεκατομμύρια» (όχι συγκεκριμένο νούμερο), διόλου ευκαταφρόνητη επένδυση για κάτι που ακόμη βρίσκεται σε πολύ πρώιμο στάδιο. Ας μην ξεχνάμε και ότι η Oculus ανήκει στη Facebook. Η εταιρεία θα θέλει να αξιοποιήσει τα VR headsets που ήδη υπάρχουν σε εκατομμύρια σπίτια και σταθερά παράγονται (και πωλούνται) κάθε χρόνο. Έχοντας τόσους χρήστες έτοιμους να μπουν στο metaverse (η προθυμία τους είναι άλλο κομμάτι, βέβαια) είναι σίγουρα ενθαρρυντικό για την εταιρεία και το όλο εγχείρημα μπορεί να δώσει νέα πνοή στη βιομηχανία της εικονικής/επαυξημένης πραγματικότητας, με την τεχνολογία να μην έχει ακόμη υιοθετηθεί ευρέως παρά τις προσπάθειες πολλών εταιρειών συμπεριλαμβανομένης και της Oculus. Στα πλαίσια του συνεδρίου του Facebook, την περασμένη εβδομάδα ανακοινώθηκε για κατόχους Oculus VR headsets το Horizon Home, ενός «εικονικού σπιτιού όπου οι χρσητες θα μπορούν να παρακολουθήσουν μαζί videos και να παίξουν multiplayer παιχνίδια, αλλάζοντας παράλληλα τη διακόσμηση του χώρου». Ωστόσο, ο Zuckerberg προσέθεσε πως σκοπός της επένδυσης στο metaverse από τη Facebook δεν είναι η πώληση ακριβών περιφερειακών αλλά η δημιουργία ενός μέσου που θα φέρνει κοντά τους ανθρώπους με τρόπο που δεν έχουν ξαναζήσει, ανεξάρτητα από το που βρίσκονται – θα μπορούν να επισκεφθούν φίλους και συγγενείς ακόμη κι αν βρίσκονται στο νοσοκομείο και να περάσουν χρόνο μαζί, σαν να ήταν εκεί. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, συνέχισε ο Zuckerberg, δεν αρκεί μια εταιρεία όσο ισχυρή κι αν είναι καθώς η σύσταση του metaverse απαιτεί ολοκαίνουριες τεχνολογίες και συνεργασία πολλών εταιρειών σε τεράστια κλίμακα. Μάλιστα, λίγο διάστημα μετά τις αρχικές, πιο γενικού ύφους δηλώσεις του, ο Zuckerberg προχώρησε σε μια πιο απτή αλλαγή συνοδευόμενη από σχετικές ολοκαίνουριες δηλώσεις. Η Facebook πλέον μετονομάστηκε σε “Meta”, ώστε από το όνομα της εταιρείας να είναι ξεκάθαρος ο στόχος της, με το βασικό σλόγκαν να αναφέρει πως η «σύνδεση» εξελίσσεται και μαζί της, εξελίσσεται και η Meta. Η εταιρεία θα αναπτύξει ολοκαίνουριες τεχνολογίες που θα υποστηρίξουν την εξέλιξη αυτή, έχοντας ήδη κάποιες έτοιμες (όπως το Oculus Quest 2 για τις ανάγκες της ψηφιακής πραγματικότητας και το Spark AR Studio για εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας). Μεταξύ άλλων, αναφέρεται πως επενδύθηκαν 150$ εκατομμύρια σε εκπαιδευτικό υλικό για VR/AR που θα βοηθήσει προγραμματιστές, δημιουργούς και μαθητές να εγκλιματιστούν ευκολότερα με την ιδέα του metaverse και να βάλουν το δικό τους λιθαράκι για την ανάπτυξή του. Παράλληλα, γίνεται ειδική μνεία στο πώς προστατεύονται οι χρήστες και όλοι γύρω τους, ως προς τα προσωπικά τους δεδομένα κι όχι μόνο, σε μια προσπάθεια να εφησυχαστούν όσοι σκοπεύουν να επενδύσουν στο metaverse με οποιονδήποτε τρόπο. Κι όπως επίσης αναφέρεται, το metaverse δε θα είναι μια συλλογική προσπάθεια που θα είναι μεγαλύτερη από την ίδια τη Meta, κάτι που θα δημιουργηθεί «από τους ανθρώπους όλου του πλανήτη, και θα είναι διαθέσιμο για όλους». Μια γεύση του metaverse, σήμερα Σε ορισμένες (μικρότερες) μορφές, το metaverse υπάρχει ήδη σήμερα. Ένα καλό παράδειγμα είναι το παιχνίδι Roblox, στο οποίο οι χρήστες μέσω των avatars τους μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που δημιουργούν άλλοι παίκτες, οι οποίες μπορούν να έχουν οποιαδήποτε μορφή: από πλήρη παιχνίδια με ξεκάθαρο στόχο έως ένα χώρο όπου οι παίκτες συναντιούνται και περνούν μαζί χρόνο. Πριν μερικούς μήνες, το Roblox άρχισε να επεκτείνει το κοινωνικό κομμάτι του παιχνιδιού – για παράδειγμα, η δημοφιλής μπάντα Royal Blood έπαιξε ζωντανά τραγούδια της (όπως και μια νέα κυκλοφορία) με τα μέλη της αναδημιουργημένα ως avatars στον κόσμο του Roblox και τους παίκτες επίσης ως avatars να παρακολουθούν. Κάτι παρόμοιο κάνει και το Fortnite από το 2018, με διάφορα live events όπου οι παίκτες παρευρίσκονται και παρακολουθούν με κάποιους περιορισμούς – για παράδειγμα, δεν μπορούν να πυροβολήσουν ο ένας τον άλλο όμως μπορούν να χτίσουν προκειμένου να βλέπουν καλύτερα τη σκηνή. Διάσημοι καλλιτέχνες, όπως οι Travis Scott και Ariana Grande, έχουν πραγματοποιήσει συναυλίες ως avatars με τους παίκτες να παρακολουθούν ως avatars. Όμως το Fortnite δεν έμεινε εκεί, μιας και ένα άλλο event που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 2019 με σκοπό την προώθηση της ταινίας Star Wars Episode IX - The Rise of Skywalker έφερε τον σκηνοθέτη J. J. Abrams μέσα στο παιχνίδι προκειμένου να μιλήσει λίγο στο κοινό προτού προβληθεί μια ολοκαίνουρια σκηνή από την επερχόμενη ταινία. Μέσα στο 2020, οι παίκτες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν παρέα τρεις από τις μεγαλύτερες ταινίες του Christopher Nolan, τα The Dark Knight, Inception και The Prestige. Πώς; Μέσα από το Fortnite, σε τεράστιες οθόνες εντός του παιχνιδιού. Είχαν επίσης τη δυνατότητα να ρίχνουν ντομάτες στην οθόνη ή να κάνουν σίγαση σε μέλη του κοινού που ενοχλούσαν μιλώντας στο μικρόφωνο, πράγματα που σίγουρα δε θα μπορούσαν να γίνουν σε ένα τυπικό κινηματογράφο στην πραγματικότητα. Όλο αυτό εν μέσω πανδημίας, με τους κινηματογράφους κατά βάση κλειστούς ή ανοιχτούς με περιοριστικά μέτρα σε όλο τον πλανήτη, δίνοντας έτσι στους παίκτες τη δυνατότητα να ζήσουν την εμπειρία του σινεμά με τους φίλους τους ακόμη κι αν στην πραγματικότητα δεν μπορούσαν. Όσοι γνωρίζουν το Second Life ή έχουν ασχοληθεί μαζί του όταν εμφανίστηκε το μακρυνό 2003, έχουν μια καλή εικόνα του τι μπορεί να είναι το metaverse. Στον συγκεκριμένο εικονικό κόσμο -που ο δημιουργός αρνήθηκε να αποκαλέσει παιχνίδι ελέω έλλειψης ενός στόχου- οι χρήστες μπορούν να έχουν τη ρουτίνα τους, να αγοράζουν αντικείμενα και κτίσματα τα οποία υπάρχουν μόνο μια φορά (όπως στην πραγματικότητα, δηλαδή) και να προσφέρουν υπηρεσίες σε άλλους χρήστες επί πληρωμή. Πρακτικά, μπορούν να ζουν, να εργάζονται, να μιλούν μεταξύ τους και να περνούν το χρόνο τους όπως κάνουν και στην πραγματική ζωή τους. Εκτός παιχνιδιών, πρόσφατα λανσαρίστηκε το Horizon Workrooms, μια υπηρεσία μέσω της οποίας οι παρευρισκόμενοι σε ένα εικονικό meeting room συμμετέχουν ως avatars. Για να νιώθουν πως όντως βρίσκονται εκεί, οι φωνές προσαρμόζονται ανάλογα με την απόσταση και τα avatars είναι αρκετά εκφραστικά. Όσοι έχουν Oculus Quest 2 μπορούν να το δοκιμάσουν στην πρώιμη μορφή του, η οποία είναι πολύ εντυπωσιακή αν και υπάρχουν αρκετά τεχνικά προβλήματα που πρέπει να λυθούν προτού κυκλοφορήσει και επίσημα. Υπάρχει ακόμη και hand tracking για προσομοίωση της κίνησης των χεριών του χρήστη, αντί για τη χρήση χειριστηρίων που σίγουρα δε θα ήταν τόσο κοντά στην πραγματικότητα σε πολλές κινήσεις. Για πολλούς που το χρησιμοποίησαν, είναι ένας άξιος αντικαταστάτης των βιντεοκλήσεων και πόσω μάλλον τον συναντήσεων μέσω βιντεοκλήσης που εν μέσω πανδημίας έγιναν αναγκαιότητα για εκατομμύρια ανθρώπων. Βλέποντας τους συνεργάτες τους στο ίδιο τραπέζι, προβάλλοντας την οθόνη τους σε μια μεγάλη τηλεόραση όπως θα γινόταν και διά ζώσης, βλέποντας ακόμη και τα πληκτρολόγια ή τους υπολογιστές τους στο τραπέζι ήταν εξωπραγματικό αλλά πολύ πραγματικό ταυτόχρονα. Το μέλλον στο metaverse φαντάζει εκπληκτικό και σφύζει από δυνατότητες, ωστόσο είναι κάπως ανησυχητικό το πώς θα έρθουν κοντά όλες οι εταιρείες και τι θα σημαίνει αυτό για τους χρήστες. Βλέποντας μονάχα τη θετική πλευρά, μπορεί να «λύσει» πολλά καθημερινά προβλήματα, από την απόσταση έως τη δυσκολία στην κίνηση, και να δώσει χαρά σε εκατομμύρια χρηστών με φαινομενικά απλό τρόπο – πώς θα είναι αυτό στην πράξη, μένει να το δούμε.

Ενδεχομένως η νέα ονομασία να σχετίζεται και με τον κόσμο εικονικής πραγματικότητας, που δεν έχει ακόμα «μετουσιωθεί» σε προϊόν και έχει την ονομασία Horizon Worlds. Λογικά, το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο θα διατηρήσει την ονομασία του, ωστόσο θα βρίσκεται υπό την «ομπρέλα» μίας νέας μητρικής εταιρείας, μαζί με τις εταιρείες Instagram, WhatsApp και Oculus στα πρότυπα της Alphabet, κάτω από την οποία βρίσκονται η Google και τα υπόλοιπα πρότζεκτ των Larry Page και Sergey Brin. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα The Verge, το όνομα της μητρικής εταιρείας αποτελεί επτασφράγιστο μυστικό, με τα περισσότερα υψηλόβαθμα στελέχη του Facebook να μην το γνωρίζουν -εκτός από τον Mark Zuckerberg υποθέτουμε. Εδώ και καιρό, ο CEΟ του Facebook έχει κάνει γνωστό ότι επιθυμεί να μετατρέψει το Facebook σε μία εταιρεία metaverse ενώ πριν λίγες ημέρες ανακοινώθηκε ότι πρόκειται να γίνουν 10 χιλιάδες προσλήψεις υψηλής εξειδίκευσης στην Ευρωπαϊκή ήπειρο τα επόμενα πέντε χρόνια. Οι εξειδικευμένοι μηχανικοί θα είναι προσηλωμένοι στον στόχο της ανάπτυξης του metaverse, ενός κόσμου εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας. Να θυμίσουμε ότι πριν από ένα μήνα περίπου, το Facebook σε συνεργασία με την εταιρεία Luxottica ανακοίνωσε τα γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας Ray-Ban Stories. Επί του παρόντος δεν είναι σαφές πόσο καιρό το Facebook σχεδιάζει να αλλάξει την ονομασία του ωστόσο είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτή η εξέλιξη θα λειτουργήσει και ως αντιπερισπασμός από τις έρευνες που αντιμετωπίζει μετά τα τελευταία σκάνδαλα. Ένα πρώην στέλεχος του Facebook, αναλαμβάνοντας ρόλο πληροφοριοδότη για το Κογκρέσο και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των Ηνωμένων Πολιτειών αποκάλυψε έναν πραγματικό θησαυρό εσωτερικών εγγράφων και κατηγόρησε ευθέως το Facebook ότι επιλέγει «το κέρδος έναντι της ασφάλειας» των χρηστών του, κάτι που ο Mark Zuckerberg αρνήθηκε κατηγορηματικά. Η Frances Haugen έκανε γνωστό επίσης ότι μετά από μία εσωτερική έρευνα του Facebook διαπιστώθηκε ότι το Instagram επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία των εφήβων και πως το Facebook απέκρυψε τα ευρήματα της έρευνας. Επίσης, καταθέτοντας ενώπιον της Γερουσίας, η Frances Haugen δήλωσε ότι το κοινωνικό δίκτυο λέει επανειλημμένως ψέματα για την πλατφόρμα του, για την «αποτελεσματικότητα των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης του και για τον ρόλο του στη διάδοση διχαστικών και ακραίων μηνυμάτων». Η Francis Haugen φαίνεται πως έχει πολλές ιδέες και προτάσεις για το τι πρέπει να αλλάξει με το Facebook ωστόσο είμαστε σίγουροι πως καμία από αυτές δεν έχει σχέση με την αλλαγή του ονόματός του.

Το metaverse είναι ένας νέος διαδικτυακός κόσμος όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να παίζουν, να εργάζονται και να επικοινωνούν σε ένα εικονικό περιβάλλον, πολλές φορές με τη χρήση συσκευών εικονικής πραγματικότητας (VR headsets). Πριν λίγο καιρό, ο CEO του Facebook, που είναι ο κύριος εμπνευστής του κόνσεπτ, είχε αναφερθεί σε αυτό που ονόμασε «metaverse» περισσότερες λεπτομέρειες για το οποίο μπορείτε να διαβάσετε σε αυτόν τον σύνδεσμο. Η σχετική ανακοίνωση έγινε σε μία περίοδο που το μεγάλο κοινωνικό δίκτυο βρίσκεται αντιμέτωπο με τις συνέπειες ενός νέου σκανδάλου και αντιμετωπίζει έντονες φωνές και εκκλήσεις από πολιτικούς ή τις ρυθμιστικές αρχές για να καμφθεί και να περιοριστεί η επιρροή του. Όσον αφορά στο λεγόμενο metaverse, το Facebook σε μία ανάρτηση στο επίσημο blog της εταιρείας αναφέρει ότι το «metaverse έχει τη δυναμική να ξεκλειδώσει την πρόσβαση σε νέες δημιουργικές, κοινωνικές και οικονομικές ευκαιρίες. Και οι Ευρωπαίοι θα το διαμορφώσουν από την αρχή». Οι νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν τα επόμενα πέντε χρόνια θα περιλαμβάνουν «ιδιαίτερα εξειδικευμένους μηχανικούς». Σύμφωνα με την εταιρεία του Mark Zuckerberg, αυτή η επένδυση στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα, όπως πρόσβαση σε μία μεγάλη καταναλωτική αγορά, σε κορυφαία πανεπιστήμια και σε ταλέντα υψηλής ποιότητας. Το metaverse αποτελεί για το Facebook προτεραιότητα. Αν και στο παρελθόν η αυτοκρατορία του Facebook χτίστηκε σε μεγάλο βαθμό πάνω σε εξαγορές άλλων εταιρειών, κυρίως αντιπάλων, αυτή τη φορά το «metaverse δεν θα κατασκευαστεί εν μία νυκτί από μία εταιρεία» με το Facebook να ανακοινώνει ότι θα επιδιώξει συνεργασίες. Πρόσφατα, το Facebook επένδυσε περίπου $50 εκατομμύρια προχωρώντας σε χρηματοδοτήσεις μη κερδοσκοπικών ομάδων για να βοηθήσουν στη «δημιουργία του metaverse με υπευθυνότητα» ωστόσο για να υλοποιηθεί η πραγματική ιδέα πίσω από το metaverse θα χρειαστούν ακόμα 10 με 15 χρόνια. Ορισμένοι επικριτές υποστηρίζουν ότι η τελευταία ανακοίνωση έχει μοναδικό στόχο να αποσπάσει την προσοχή από το πραγματικό πρόβλημα και να αποκαταστήσει τη φήμη της εταιρείας μετά από τα σκάνδαλα των τελευταίων μηνών, όπως αυτό που ξέσπασε μετά τις αποκαλύψεις της πρώην υπαλλήλου του Facebook, Frances Haugen. Μετά από μία εσωτερική έρευνα του Facebook διαπιστώθηκε ότι το Instagram, το οποίο ανήκει στο μεγάλο κοινωνικό δίκτυο, επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία των εφήβων. Το Facebook ωστόσο δεν μοιράστηκε τα ευρήματα της έρευνας όταν κατηγορήθηκε ότι η πλατφόρμα του Instagram αποτελούσε ένα «τοξικό μέρος» για πολλούς νέους. Το Facebook επίσης μετά από τις επικρίσεις αναγκάστηκε να σταματήσει, τουλάχιστον προσωρινά, την ανάπτυξη του Instagram Kids.

Πιο συγκεκριμένα, η εταιρεία σύμφωνα με άρθρο της Wall Street Journal εξετάζει το ενδεχόμενο να προσφέρει το Instagram και με συνδρομή προς €13 το μήνα εκτός και αν οι χρήστες επιλέξουν να δέχονται στοχευμένες διαφημίσεις. Επιπλέον, εξετάζει το ενδεχόμενο να προσφέρει τα Instagram και Facebook σε πακέτο με μηνιαίο τέλος €16 για όσους επιθυμούν πρόσβαση χωρίς διαφημίσεις στην επιφάνεια εργασίας τους. Τον περασμένο μήνα κυκλοφόρησαν φήμες που ήθελαν την Meta να «επιβάλλει» συνδρομές στους χρήστες που επιλέγουν να μην βλέπουν στοχευμένες διαφημίσεις ωστόσο δεν γνωρίζαμε τα τέλη. Οι χρήστες που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν δεν θα βλέπουν καμία διαφήμιση στα Facebook και Instagram ενώ όσοι θέλουν να παραμείνουν στη δωρεάν έκδοση θα πρέπει να συναινέσουν ώστε να στοχεύονται από διαφημίσεις με βάση τα προσωπικά τους δεδομένα. Σύμφωνα με πληροφορίες, η εταιρεία έχει ήδη συζητήσει τα σχέδια της με τις ρυθμιστικές αρχές σε Βρυξέλλες και Ιρλανδία. Στις αρχές της χρονιάς, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε στο Facebook πρόστιμο ρεκόρ ύψους €1,2 δισεκατομμυρίων για τη μεταφορά δεδομένων χρηστών που είναι κάτοικοι χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κατά παράβαση των κανόνων που διέπουν την ψηφιακή ιδιωτικότητα. Και οι κανόνες πρόκειται να αυστηροποιηθούν ακόμη περισσότερο μόλις τεθεί σε εφαρμογή η Ευρωπαϊκή Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA) τον Μάρτιο του 2024. Την ίδια στιγμή, σχεδόν το ένα τέταρτο των εσόδων της Meta προέρχεται από την Ευρωπαϊκή αγορά, ποσό που ισοδυναμεί με περίπου $7,2 δισεκατομμύρια από τα $32 δισεκατομμύρια των συνολικών εσόδων της το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Επίσης, η εταιρεία δεν έχει ακόμη λανσάρει ευρέως το Threads στην Ευρώπη, τον ανταγωνιστή του Twitter, λόγω της αβεβαιότητας που υπάρχει σχετικά με την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές καθώς και εξαιτίας των νομικών εμποδίων που ενδέχεται να υπάρχουν με τη σύνδεση της εφαρμογής με το Instagram. Λογικά, θα μάθουμε περισσότερα σχετικά με τις εφαρμογές της Meta πριν τεθούν σε εφαρμογή οι νέοι νόμοι και κανόνες.

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό επίτευγμα, αν αναλογιστεί κανείς ότι το Facebook αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις τα τελευταία χρόνια, όπως το να χάσει τη δημοτικότητά του μεταξύ των νεότερων ηλικιών, να αντιμετωπίσει σκάνδαλα προστασίας της ιδιωτικής ζωής και ρυθμιστικό έλεγχο, και να επαναπροσδιοριστεί ως εταιρεία του metaverse. Σύμφωνα με την τελευταία τριμηνιαία έκθεση της Meta, το Facebook είχε 3,008 δισεκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς χρήστες στις 30 Ιουνίου 2023, από 2,997 δισεκατομμύρια το προηγούμενο τρίμηνο και 2,897 δισεκατομμύρια πριν από ένα χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι το Facebook πρόσθεσε 11 εκατομμύρια νέους χρήστες το δεύτερο τρίμηνο του 2023 και 111 εκατομμύρια νέους χρήστες από το προηγούμενο έτος. Το Facebook εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο, ακολουθούμενη από το YouTube με 2,5 δισεκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς χρήστες, το WhatsApp με 2,4 δισεκατομμύρια, το Instagram με 1,8 δισεκατομμύρια και το WeChat με 1,2 δισεκατομμύρια, σύμφωνα με το Statista. Ο διευθύνων σύμβουλος της Meta, Mark Zuckerberg απέδωσε την ανάπτυξη του Facebook σε διάφορους παράγοντες. Σ’ αυτούς περιλαμβάνεται το λανσάρισμα του Reels, της λειτουργίας βίντεο μικρής διάρκειας που ανταγωνίζεται το TikTok, η επέκταση του Threads, της κοινωνικής πλατφόρμας που βασίζεται σε κείμενο και ενσωματώνεται στο Instagram, και η ανάπτυξη του Horizon, του κοινωνικού δικτύου εικονικής πραγματικότητας που αποτελεί μέρος του οράματος της Meta για το metaverse. Το Reels, το οποίο είναι διαθέσιμο τόσο στο Facebook όσο και στο Instagram, σημείωσε μεγάλη επιτυχία μεταξύ των χρηστών και των δημιουργών, δημιουργώντας πάνω από 200 δισεκατομμύρια προβολές την ημέρα σε όλη την οικογένεια εφαρμογών της Meta. Το Threads, το οποίο έκανε το ντεμπούτο του τον Μάιο του 2023, έχει επίσης σημειώσει ταχεία δημοτικότητα, με 100 εκατομμύρια χρήστες να εγγράφονται σε 5 ημέρες. Το Horizon, το οποίο βρίσκεται ακόμη σε δοκιμαστική έκδοση, έχει προσελκύσει πάνω από 10 εκατομμύρια χρήστες που μπορούν να δημιουργήσουν και να εξερευνήσουν εντυπωσιακούς εικονικούς κόσμους χρησιμοποιώντας τα headset Oculus Quest της Meta. Ο Zuckerberg δήλωσε ότι είναι αισιόδοξος για το μέλλον του Facebook «παρά τις προκλήσεις και τις αβεβαιότητες που βρίσκονται μπροστά μας». Ανέφερε ακόμα ότι η Meta επενδύει σημαντικά στην καινοτομία και την τεχνολογία για να δημιουργήσει την επόμενη γενιά κοινωνικών εμπειριών για τους χρήστες της. «Έχουμε μπροστά μας το πιο συναρπαστικό road map που έχω δει εδώ και καιρό», είπε. «Δεν είμαστε πια απλώς μια εταιρεία κοινωνικών μέσων. Είμαστε μια εταιρεία metaverse που συνδέει τους ανθρώπους σε διαφορετικές πλατφόρμες και πραγματικότητες».

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατέληξε στην απόφαση ότι το Facebook θα πρέπει να ζητά συγκατάθεση πριν ξεκινήσει να προβάλει τουλάχιστον ορισμένες από τις εξατομικευμένες διαφημίσεις σε χρήστες που βρίσκονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εξατομικευμένες ή προσαρμοσμένες διαφημίσεις «δεν μπορούν να δικαιολογήσουν» την επεξεργασία τόσο μεγάλου όγκου δεδομένων χωρίς την άδεια των χρηστών» αναφέρεται στην απόφαση του Δικαστηρίου. Σε δήλωση στην εφημερίδα Wall Street Journal, ένας εκπρόσωπος του γίγαντα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είπε ότι η εταιρεία επί του παρόντος «αξιολογεί την απόφαση του δικαστηρίου» και πως θα μπορέσει να πει περισσότερα στο μέλλον. Η Meta έχει εντωμεταξύ ασκήσει έφεση για το πρόστιμο των €390 εκατομμυρίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όσον αφορά τη συγκεκριμένη υπόθεση, να αναφέρουμε ότι οι ρυθμιστικές αρχές διαπίστωσαν ότι οι πλατφόρμες Facebook, Instagram και WhatsApp είχαν τοποθετήσει τη νομική συναίνεση στους όρους παροχής υπηρεσιών ουσιαστικά για να εξαναγκάσουν τους χρήστες να αποδεχτούν τις εξατομικευμένες διαφημίσεις και σε παράβαση του Ευρωπαϊκού Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Με απλά λόγια, το διοικητικό όργανο απαιτεί πλέον «ελεύθερη συναίνεση» για τη χρήση των υπηρεσιών και χαρακτηριστικών καθώς όπως υποστηρίζει η Meta παραβίασε τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR) της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το να ζητήσει δεδομένα στοχευμένων διαφημίσεων απλώς και μόνο για να μπορούν οι χρήστες να χρησιμοποιούν το Facebook, το Instagram και το WhatsApp σε βασικό επίπεδο. Στη νέα απόφαση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναφέρει ότι εναπόκειται σε έναν χειριστή της ιστοσελίδας να αποδείξει ότι οι άνθρωποι έδωσαν πρόθυμα την άδεια τους. Η απόφαση αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου δικαστικού ευρήματος, όπου διαπιστώνεται ότι οι τοπικές ρυθμιστικές αρχές ανταγωνισμού, όπως για παράδειγμα το Federal Cartel Office της Γερμανίας, μπορούν να συνυπολογίσουν τη συμμόρφωση με άλλους νόμους (όπως ο GDPR) κατά τη διερεύνηση υποθέσεων που σχετίζονται με την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία. Η ρυθμιστική αρχή μίας Ευρωπαϊκής χώρας θα μπορούσε να λάβει την απόφαση ότι η παραβίαση των κανόνων σε έναν τομέα είναι απόδειξη ευρύτερης μονοπωλιακής συμπεριφοράς. Μετά την απόφαση, η Meta ενδέχεται να χρειαστεί να αλλάξει αρκετά πράγματα και να ξεκινήσει να ζητά άδεια για την παροχή εξατομικευμένων διαφημίσεων στο Facebook και στις υπόλοιπες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης της. Αυτό θα μπορούσε να βελτιώσει το απόρρητο των χρηστών αλλά από την άλλη να βλάψει σημαντικά τα οικονομικά αποτελέσματα της εταιρείας. Η εταιρεία υπέστη σημαντικές απώλειες -μειωμένα έσοδα από διαφημίσεις- όταν η Apple μέσω του iOS 14 έδωσε στους χρήστες τη δυνατότητα απόρριψης της παρακολούθησης της δραστηριότητας των χρηστών για τη προβολή προσαρμοσμένων διαφημίσεων (ad tracking) σε εφαρμογές. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ενδέχεται να αποτελεί ένα ακόμα μεγάλο πλήγμα για την Meta.

Τα νέα εργαλεία περιλαμβάνουν έναν νέο κόμβο γονικής εποπτείας στο Messenger, μια λειτουργία που μπλοκάρει προληπτικά ανεπιθύμητα DMs στο Messenger και το Instagram, καθώς και ενημερώσεις που υπενθυμίζουν στους εφήβους ότι πρέπει να κάνουν ένα διάλειμμα. Οι έλεγχοι εποπτείας του Messenger κυκλοφορούν πρώτα στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά και θα επιτρέπουν στους κηδεμόνες να βλέπουν τις ρυθμίσεις απορρήτου και ασφάλειας των εφήβων τους, τις αλλαγές στη λίστα επαφών του Messenger και τον χρόνο που περνούν στην εφαρμογή. Οι κηδεμόνες θα λαμβάνουν επίσης ειδοποίηση όταν ένας έφηβος προχωρήσει σε αναφορά κάποιου χρήστη. Οι γονείς μπορούν επίσης να εμφανίσουν ρυθμίσεις όπως ποιος μπορεί να στέλνει μηνύματα στα παιδιά τους και ποιος μπορεί να βλέπει τις ιστορίες τους. Οι κηδεμόνες θα λάβουν επίσης ειδοποίηση εάν το παιδί αλλάξει κάποια από αυτές τις ρυθμίσεις. Τα τελευταία χρόνια, το Instagram έχει λάβει μέτρα για να περιορίσει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ εφήβων και άγνωστων ενηλίκων. Με την τελευταία του κίνηση, η εταιρεία θα ζητά από άτομα που δεν είναι συνδεδεμένα με έναν συγκεκριμένο χρήστη να στείλουν πρόσκληση (invitation) για να ζητήσουν άδεια να τον ακολουθήσουν. Το Instagram δήλωσε ότι πρόκειται για προσκλήσεις που περιλαμβάνουν μόνο κείμενο ενώ ο αποστολέας μπορεί να στείλει μόνο μία κάθε φορά. Η εταιρεία αναπτύσσει επίσης κάποιους ελέγχους για τη μείωση της παρατεταμένης χρήσης, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να κάνουν ένα διάλειμμα. Το Instagram εισήγαγε αρχικά μια "Ήσυχη λειτουργία", η οποία επέτρεπε στους χρήστες να διακόπτουν τις ειδοποιήσεις και να απαντούν αυτόματα σε DMs ότι κάνουν διάλειμμα. Η λειτουργία ήταν μέχρι σήμερα διαθέσιμη στους χρήστες στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία όμως σήμερα, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι το "Quiet mode" επεκτείνεται παγκοσμίως. Το Instagram έχει δοκιμάσει χαρακτηριστικά που ενθαρρύνουν και ωθούν τους χρήστες μετά από συνεχή χρήση καθορισμένων λεπτών, να αφήσουν το τηλέφωνό τους κάτω. Η Meta επεκτείνει τη λειτουργία αυτή και στο Facebook, ειδοποιώντας τους χρήστες μετά από 20 λεπτά χρήσης να κάνουν ένα διάλειμμα. Επιπλέον, η εταιρεία θα ειδοποιεί και τους εφήβους που παρακολουθούν Reels τη νύχτα να κλείσουν την εφαρμογή. Η Meta στέλνει επίσης στους εφήβους μια νέα ειδοποίηση για το Instagram, ώστε οι κηδεμόνες τους να επιβλέπουν τους λογαριασμούς τους για λόγους προστασίας. Η εταιρεία δήλωσε ότι οι γονείς μπορούν πλέον να βλέπουν τους αμοιβαίους ακόλουθους για λογαριασμούς που ακολουθεί ένας έφηβος ή λογαριασμούς που τους ακολουθούν. Νωρίτερα φέτος, η Meta εισήγαγε τον έλεγχο των διαφημίσεων που προβάλλονται στους εφήβους. Τον Φεβρουάριο, υποστήριξε ένα εργαλείο που επέτρεπε στους γονείς να αποκλείουν την προβολή διαφημίσεων που σχετίζονται με το αλκοόλ ή τα τυχερά παιχνίδια στα παιδιά τους. Ωστόσο, η εταιρεία δεν απέφυγε να προβάλλει διαφημίσεις σε εφήβους.

Τα αστυνομικά τμήματα και οι αρχές επιβολής της τάξης στις Ηνωμένες Πολιτείες απέκτησαν πρόσφατα πρόσβαση σε μια βάση δεδομένων που περιέχει σχεδόν 30 δισεκατομμύρια φωτογραφίες, οι οποίες προέρχονται από το Facebook και σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας που αναπτύσσει το λογισμικό, την έχουν χρησιμοποιήσει περισσότερες από 1 εκατομμύριο φορές. Η εταιρεία που αναπτύσσει το λογισμικό είναι η Clearview AI. Η συγκεκριμένη εταιρεία έχει δημιουργήσει μία βάση δεδομένων αναγνώρισης προσώπου που έχει σχεδιαστεί για την παρακολούθηση και την αναγνώριση ατόμων. Η εταιρεία προσπαθεί να πουλήσει την πρόσφατα αναπτυγμένη τεχνολογία της ισχυριζόμενη ότι προάγει τη δημόσια ασφάλεια, μειώνει την εγκληματικότητα, τις απάτες, την παιδική κακοποίηση και εκμετάλλευση και μπορεί να απαλλάξει τους ανθρώπους από εγκλήματα για τα οποία κατηγορήθηκαν άδικα, κάτι που καθιστά τις κοινότητες περισσότερο προστατευμένες και τις εμπορικές δραστηριότητες ασφαλέστερες. Παρά τους παραπάνω ισχυρισμούς, η Clearview AI έχει δεχτεί πολλές επικρίσεις από υπηρεσίες προστασίας των προσωπικών δεδομένων και υπηρεσίες ψηφιακών δικαιωμάτων/απορρήτου, επειδή κατά πρώτο λόγο, η βάση δεδομένων δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας φωτογραφίες που προέρχονται από το Facebook και κατά δεύτερο λόγο επειδή υπήρξαν περιπτώσεις που οι αρχές συνέλαβαν παρανόμως άτομα που αναγνωρίστηκαν μέσω της Clearview AI. Ο Hoan Ton-That, Διευθύνων Σύμβουλος της Clearview AI, παραδέχτηκε σε συνέντευξη που παραχώρησε στο BBC, ότι η εταιρεία του απέκτησε τις 30 δισεκατομμύρια φωτογραφίες χρηστών του Facebook εν αγνοία τους, γεγονός που επέτρεψε στην εταιρεία να αναπτυχθεί και να κλιμακώσει την επιχείρησή της γρήγορα. Επιπλέον, η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook εναντιώθηκε πρόσφατα στην Clearview AI, αποστέλλοντας στην Clearview AI μία επιστολή παύσης και παράλειψης το 2020 για παραβίαση των δικαιωμάτων απορρήτου των χρηστών, απαιτώντας παράλληλα να σταματήσει να παρέχει πρόσβαση σε δεδομένα, φωτογραφίες ή βίντεο μέσω των υπηρεσιών της. Ένας εκπρόσωπος της Meta επίσης, δήλωσε στην ιστοσελίδα Insider ότι έχει απαγορεύσει στον ιδρυτή της Clearview AI να έχει πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες της. Υποστηρικτές του ψηφιακού απορρήτου, όπως η Caitlin Seeley George, η διευθύντρια εκστρατειών και επιχειρήσεων της μη κερδοσκοπικής ομάδας υπεράσπισης των ψηφιακών δικαιωμάτων Fight for the Future δήλωσε στο Insider μέσω ηλεκτρονικής επιστολής ότι «η Clearview AI αποτελεί κατάφωρη προσβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τελεία και παύλα, και η αστυνομία δεν θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί αυτό το εργαλείο». Επίσης, πρόσθεσε ότι οι αστυνομικοί χρησιμοποιούν συχνά το συγκεκριμένο εργαλείο αναγνώρισης προσώπου χωρίς να έχουν λάβει σχετική έγκριση από το τμήμα τους και ότι δεν υπάρχει νομοθεσία που να τους εμποδίζει να το κάνουν. Πιο συγκεκριμένα, και σύμφωνα με ρεπορτάζ του CNN πέρυσι, η Clearview AI είπε ότι η λίστα πελατών της εκτείνεται σε περίπου 3.100 αμερικανικές υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων το FBI, το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το Αστυνομικό Τμήμα του Μαϊάμι που δεν έκρυψαν τη χρήση του λογισμικού, λέγοντας ότι χρησιμοποιείται διαρκώς για την διαλεύκανση διάφορων εγκληματικών ενεργειών, από απάτες και κλοπές καταστημάτων μέχρι φόνους. Δεδομένου ότι η υπηρεσία Clearview AI βασίζεται σε 30 δισεκατομμύρια φωτογραφίες ανθρώπων, όλοι τους διατρέχουν κίνδυνο, ακόμη και άνθρωποι που δεν πιστεύουν ότι έχουν κάτι να κρύψουν από τις αρχές. Ο Matthew Guariglia, ανώτερος αναλυτής πολιτικής της διεθνούς μη κερδοσκοπικής ομάδας ψηφιακών δικαιωμάτων Electronic Frontier Fund δήλωσε στο Insider: «Οι κυβερνήσεις έρχονται και φεύγουν και πράγματα που δεν ήταν παράνομα γίνονται πλέον παράνομα. Ξαφνικά, θα μπορούσες να καταλήξεις να διώκεσαι και να κινδυνεύεις να συλληφθείς αναδρομικά για κάτι που σήμερα είναι παράνομο, και κάποτε δεν ήταν» είπε ο Matthew Guariglia. «Νομίζω το πρωταρχικό παράδειγμα που βλέπουμε τώρα είναι η άμβλωση. Άνθρωποι που προχώρησαν σε άμβλωση σε μια πολιτεία όπου ήταν νόμιμη εκείνη την εποχή, ξαφνικά πρέπει να ζουν υπό τον φόβο κάποιας αναδρομικής δίωξης -και ξαφνικά εκεί που νομίζατε ότι δεν είχατε κάτι να κρύψετε, στην πραγματικότητα τώρα έχετε κάτι να κρύψετε».

Κρυμμένη σε μια ανάρτηση στο blog που προσπαθεί να καθησυχάσει τους χρήστες ότι το Facebook σίγουρα δεν πεθαίνει, η Meta ανακοίνωσε επίσημα ότι διεξάγει μια δοκιμή που προσθέτει το Messenger ξανά στην εφαρμογή του Facebook. «Θα μας δείτε σύντομα να επεκτείνουμε αυτή τη δοκιμή», γράφει στην ανάρτηση ο επικεφαλής του Facebook, Τομ Άλισον. Το Facebook και το Messenger ακολούθησαν χωριστούς δρόμους για πρώτη φορά το 2014, με τον διευθύνοντα σύμβουλο Μαρκ Ζούκερμπεργκ να δηλώνει τότε ότι η ύπαρξη του Messenger ως ξεχωριστή εφαρμογή επιτρέπει «μια καλύτερη εμπειρία». Τώρα, η Meta αντιστρέφει αυτή την αλλαγή και αυτό δεν αποτελεί μεγάλη έκπληξη, με τις πρώτες σχετικές πληροφορίες να κάνουν την εμφάνισή τους το περασμένο καλοκαίρι, ενώ κάποιες δοκιμές πραγματοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο. Το Facebook προχωρά σ’αυτή την αλλαγή για να ανταγωνιστεί καλύτερα το TikTok, το οποίο έχει ενσωματωμένη επιλογή ανταλλαγής μηνυμάτων που το Facebook ξεφορτώθηκε πριν από σχεδόν μια δεκαετία τώρα. Η Meta δεν αναφέρει όμως πόσοι άνθρωποι θα αρχίσουν να βλέπουν τα ενσωματωμένα εισερχόμενα μηνύματα ή αν έχει στόχο να φέρει τη λειτουργία και στις mobile εφαρμογές του Facebook. Στην ανακοίνωσή του, το Facebook επανέλαβε επίσης ότι έχει πλέον περισσότερους χρήστες από ποτέ. «Σε αντίθεση με κάποιες αναφορές, το Facebook δεν είναι νεκρό ούτε πεθαίνει, αλλά στην πραγματικότητα είναι ζωντανό και ακμάζει με 2 δισεκατομμύρια καθημερινά ενεργούς χρήστες», γράφει ο Άλισον. «Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το Facebook για περισσότερα πράγματα πέρα από τη σύνδεση με φίλους και οικογένεια, όπως για να ανακαλύψουν και να ασχοληθούν με αυτά που είναι πιο σημαντικά για αυτούς». Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς τους "καθημερινούς" χρήστες του Facebook είναι εκείνοι που κατά λάθος παρασύρθηκαν σε δημοσιεύσεις στην πλατφόρμα. Μια έκθεση των New York Times αποκαλύπτει ότι πολλοί έφηβοι και νεαροί ενήλικες στο Instagram δεν συνειδητοποίησαν ότι είχαν τσεκάρει ένα κουτάκι που δίνει στο Instagram την άδεια να μοιράζεται τις αναρτήσεις τους στο Facebook όταν εγγράφηκαν στην πλατφόρμα.

Έτσι από το Νοέμβριο, θα προσφέρει στους χρήστες των δύο αυτών site που κατοικούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) και την Ελβετία, την επιλογή να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν αυτές τις προσωποποιημένες υπηρεσίες δωρεάν με διαφημίσεις ή να εγγραφούν συνδρομητές για να σταματήσουν να βλέπουν εντελώς διαφημίσεις. Ενώ είναι συνδρομητές, οι πληροφορίες τους δεν θα χρησιμοποιούνται για προβολή διαφημίσεων. Οι χρήστες σε αυτές τις χώρες θα μπορούν να κάνουν συνδρομή έναντι αμοιβής για να χρησιμοποιούν τα προϊόντα της Meta χωρίς διαφημίσεις. Ανάλογα με το πού θα γίνει η αγορά, θα κοστίζει 9,99€/μήνα μέσω web ή 12,99€/μήνα σε iOS και Android. Ανεξάρτητα από το πού θα γίνει η αγορά, η συνδρομή θα ισχύει για όλους τους συνδεδεμένους λογαριασμούς Facebook και Instagram στο Account Center ενός χρήστη. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις, το κόστος είναι μικρότερο απ' ότι αρχικά είχαν αναφέρει πηγές. Όπως συμβαίνει με πολλές online συνδρομές, οι τιμές σε iOS και Android λαμβάνουν υπόψη τα τέλη που χρεώνουν η Apple και η Google μέσω των πολιτικών που ισχύουν για τα ηλεκτρονικά καταστήματά τους. Μέχρι την 1η Μαρτίου 2024, η αρχική συνδρομή καλύπτει όλους τους συνδεδεμένους λογαριασμούς στο Accounts Center ενός χρήστη. Ωστόσο, από την 1η Μαρτίου 2024, θα επιβάλλεται επιπλέον τέλος 6€/μήνα στο web και 8€/μήνα σε iOS και Android για κάθε επιπλέον λογαριασμό που προστίθεται στο Account Center. Σύμφωνα με τη Meta ο λόγος που η εταιρεία προχωρά σ’ αυτή την κίνηση είναι επειδή «πιστεύουμε σε ένα διαδίκτυο που χρηματοδοτείται από διαφημίσεις, το οποίο παρέχει στους ανθρώπους πρόσβαση σε προσωποποιημένα προϊόντα και υπηρεσίες ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση. Επιτρέπει επίσης σε μικρές επιχειρήσεις να προσεγγίσουν πιθανούς πελάτες, να αναπτύξουν την επιχείρησή τους και να δημιουργήσουν νέες αγορές, τροφοδοτώντας την ανάπτυξη στην ευρωπαϊκή οικονομία». Η Meta διευκρινίζει ότι θα συνεχίσει να υποστηρίζει ένα διαδίκτυο που χρηματοδοτείται από διαφημίσεις, ακόμη και με τη νέα δυνατότητα συνδρομής που παρέχει στην ΕΕ, τον ΕΟΧ και την Ελβετία. Ωστόσο, δηλώνει ότι σέβεται το πνεύμα και τον σκοπό αυτών των ευρωπαϊκών κανονισμών και δεσμεύεται να συμμορφωθεί με αυτούς. Η κίνηση της Meta δεν έρχεται ως έκπληξη αφού τον περασμένο Αύγουστο είχε δηλώσει την πρόθεσή να μεταφέρει τα άτομα στην ΕΕ, τον ΕΟΧ και την Ελβετία στη νομική βάση της "Συναίνεσης" του GDPR για τον σκοπό της επεξεργασίας δεδομένων που συλλέγονται στις πλατφόρμες της για διαφημιστικούς σκοπούς. Η αλλαγή αυτή γίνεται πλέον για να αντιμετωπιστούν μια σειρά από υπάρχουσες και επερχόμενες κανονιστικές απαιτήσεις στην ΕΕ. Αυτό περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο ο επικεφαλής ρυθμιστικός φορέας της Meta στην ΕΕ, η Ιρλανδική Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων, ερμηνεύει τον GDPR μετά από πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (CJEU) και αναμένοντας την έναρξη ισχύος του Νόμου για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA). «Η επιλογή που θα έχουν πλέον οι χρήστες για να προμηθευτούν μια συνδρομή χωρίς διαφημίσεις, «καλύπτει τις απαιτήσεις των Ευρωπαίων ρυθμιστών, δίνοντας παράλληλα επιλογή στους χρήστες και επιτρέποντας στη Meta να συνεχίσει να εξυπηρετεί όλους τους χρήστες της στην ΕΕ, τον ΕΟΧ και την Ελβετία. Στην απόφασή του, το CJEU αναγνώρισε ρητά ότι ένα μοντέλο συνδρομής, όπως αυτό που ανακοινώσαμε σήμερα, αποτελεί μια έγκυρη μορφή συναίνεσης για μια υπηρεσία που χρηματοδοτείται από διαφημίσεις». Τέλος η Meta διευκρινίζει ότι αν οι χρήστες επιλέξουν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν το Facebook και το Instagram δωρεάν, η εμπειρία τους θα παραμείνει η ίδια και αυτή θα συνεχίσει να υποστηρίζεται από τα εργαλεία και τις ρυθμίσεις που η εταιρεία έχει δημιουργήσει για να δώσει «στους ανθρώπους τη δύναμη να ελέγχουν την εμπειρία τους με τις διαφημίσεις».

Το τμήμα Reality Labs, είναι εκείνο που επιβλέπει τα έργα εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας της εταιρείας, έχασε $3,7 δισεκατομμύρια το 3ο τρίμηνο του 2022, σημειώνοντας άλμα όσον αφορά τις απώλειες, οι οποίες είχαν φτάσει τα $2,6 δισεκατομμύρια πριν από ένα χρόνο και τα $2,8 δισεκατομμύρια το προηγούμενο τρίμηνο. Μέχρι στιγμής, η Reality Labs έχει χάσει περισσότερα από $9 δισεκατομμύρια το 2022, με τον απερχόμενο CFO της εταιρείας, Dave Whener, να δηλώνει ότι η εικόνα είναι απίθανο να αντιστραφεί σύντομα. «Σύμφωνα με εκτιμήσεις μας, οι λειτουργικές ζημίες της Reality Labs το 2023 αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά από έτος σε έτος». Η Meta έκανε γνωστό στις αρχές της χρονιάς ότι οι απώλειες της Reality Labs το περασμένο έτος (2021) έφτασαν τα $10 δισεκατομμύρια. Η εταιρεία επιβεβαίωσε επίσης ότι η «επόμενη γενιά του consumer headset Quest» πρόκειται να κυκλοφορήσει προς τα τέλη της νέας χρονιάς (πρόκειται για μία προφανής αναφορά στο Meta Quest 3). Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Meta, Mark Zuckerberg δήλωσε ότι η επένδυση στην «επόμενη υπολογιστική πλατφόρμα» παραμένει κορυφαία προτεραιότητα για την εταιρεία. «Πρόκειται για ένα τεράστιο εγχείρημα και συχνά απαιτούνται μερικές εκδόσεις κάθε προϊόντος προτού γίνει mainstream» είπε ο Mark Zuckerberg και συμπλήρωσε. «Πιστεύω όμως ότι η δουλειά που κάνουμε εδώ θα είναι ιστορικής σημασίας και θα δημιουργήσει τα θεμέλια για έναν εντελώς νέο τρόπο με τον οποίο θα αλληλοεπιδρούμε μεταξύ μας και θα έχουμε τη τεχνολογία στη ζωή μας». Ταυτόχρονα, προειδοποίησε ότι η εταιρεία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει «βραχυπρόθεσμες προκλήσεις στα έσοδα». Η εταιρεία ανέφερε έσοδα $28 δισεκατομμυρίων για το τρίμηνο, τα οποία ήταν σε συμφωνία με τις εκτιμήσεις και τις προσδοκίες των αναλυτών ωστόσο «βρίσκονται ακόμα πίσω από εκεί που πιστεύω ότι θα έπρεπε να είμαστε» όπως είπε ο Mark Zuckerberg. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Meta επιβεβαίωσε επίσης ότι η εταιρεία θα εξακολουθήσει να μειώνει τον ρυθμό των προσλήψεων -ή και θα προχωρήσει σε απολύσεις- καθώς παραμένει αντιμέτωπη με τη συγκεκριμένη επιβράδυνση στην ανάπτυξη των εσόδων της. «Ορισμένες ομάδες θα αναπτυχθούν σημαντικά, αλλά οι περισσότερες άλλες ομάδες θα παραμείνουν σταθερές ή θα συρρικνωθούν την επόμενη χρονιά. Συνολικά, αναμένουμε να τελειώσουμε το 2023 είτε στο ίδιο περίπου μέγεθος (όσον αφορά των αριθμό των υπαλλήλων) είτε ως ελαφρώς μικρότερος οργανισμός από αυτόν που είμαστε σήμερα». Από την άλλη πλευρά, η «οικογένεια εφαρμογών» της Meta συνέχισε να γνωρίζει ανάπτυξη, με τον Mark Zuckerberg να αναφέρεται σε νέα ορόσημα τόσο για το Instagram όσο και για το WhatsApp: το Instagram πλέον μετρά 2 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως ενώ το WhatsApp έχει πλέον 2 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες καθημερινά. «Υπήρξαν πολλές εικασίες σχετικά με τη συμμετοχή και το engagement στις εφαρμογές μας και αυτό που βλέπουμε είναι ακόμα πιο θετικό». Ο Mark Zuckerberg μίλησε επίσης και για την επιθυμία του να μετατρέψει τις υπηρεσίες της εταιρείας σε μία «μηχανή ανακάλυψης» (discovery engine) όπου τα feeds των χρηστών θα καθοδηγούνται περισσότερο από συστάσεις (recommendations), οι οποίες, όπως είπε, θα μπορούσαν να βοηθήσουν την εταιρεία να ανταγωνιστεί καλύτερα το TikTok. Τέλος, είπε ότι οι δαπανηρές επενδύσεις της Meta στο metaverse κάποια στιγμή θα αποδώσουν ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί στα συνεχιζόμενα προβλήματα με τα έσοδα από τις διαφημίσεις της εταιρείας εξαιτίας των αλλαγών που πραγματοποίησε η Apple (π.χ. με το do not track). Οι επενδυτές πάντως εξακολουθούν να είναι δύσπιστοι ως προς την έμφαση που δίνει ο Mark Zuckerberg στο metaverse, με έναν μεγαλομέτοχο να λέει στις αρχές της περασμένης εβδομάδας ότι η εταιρεία «έχει χάσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών». Αυτός ο σκεπτικισμός ήταν επίσης παρών κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης της Meta με μετόχους, επενδυτές και αναλυτές για τα κέρδη του 3ου τριμήνου. «Κατά την άποψη μου, συνοψίζοντας το πως αισθάνονται σήμερα οι επενδυτές, είναι ότι απλώς υπάρχουν πάρα πολλά πειραματικά στοιχήματα έναντι των αποδεδειγμένων στοιχημάτων… Νομίζω ότι όλοι θέλουν να ακούσουν γιατί πιστεύετε ότι αυτό θα αποδώσει» ρώτησε ένας αναλυτής. «Υπάρχει μία διαφορά ανάμεσα στο να είναι κάτι πειραματικό και στο να μην ξέρεις πως θα καταλήξει» απάντησε ο Mark Zuckerberg. «Το έργο του metaverse είναι ένα μακροπρόθεσμο σύνολο προσπαθειών πάνω στις οποίες εργαζόμαστε. Αλλά, δεν ξέρω, νομίζω ότι και αυτό θα καταλήξει τελικά να λειτουργεί.

Το Bloomberg αναφέρει ότι ο διευθύνων σύμβουλος της Meta, Mark Zuckerberg, ανακοίνωσε σε εσωτερική εκδήλωση, ότι η εταιρεία θα προχωρήσει πάγωμα των προσλήψεων και την αναδιάρθρωση ορισμένων ομάδων. Σύμφωνα με το Bloomberg, η Meta σχεδιάζει να προχωρήσει σε μεγάλες μειώσεις των διαφόρων προϋπολογισμών εντός της εταιρείας, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων στις οποίες επένδυε πρόσφατα. Τα τελευταία χρόνια η Meta έχει ρίξει μεγάλο βάρος πίσω από το VR και τη δημιουργία του δικού της metaverse ενώ προσπαθεί να δημιουργήσει υπηρεσίες με βίντεο μικρής διάρκειας, όπως το Reels, προκειμένου να ανταγωνιστεί το TikTok. Η Meta δεν είναι η μόνη εταιρεία τεχνολογίας που προχωρά σε μειώσεις budget αυτή τη στιγμή, όμως το πάγωμα των προσλήψεων σηματοδοτεί μια άσχημη κατάσταση για τη μητρική εταιρεία του Facebook, του Instagram και του WhatsApp. Ενώ πολλές εταιρείες στον τομέα της τεχνολογίας βάζουν λουκέτο αυτή τη στιγμή, δεδομένης της επιδείνωσης των παγκόσμιων οικονομικών προοπτικών, η Meta αντιμετωπίζει επίσης νέες απειλές για τη διαφημιστική της δραστηριότητα, κυρίως από τις αλλαγές στην ιδιωτικότητα του iOS που εφάρμοσε η Apple πέρυσι. Μάλιστα τον περασμένο Ιούλιο η εταιρεία ανακοίνωσε για πρώτη φορά στην ιστορία της, συρρίκνωση των εσόδων της. Ο Zuckerberg έδωσε μια πρώτη εικόνα των επερχομένων εξελίξεων τον περασμένο Ιούλιο όταν σε μια εσωτερική ενημέρωση με υπαλλήλους της εταιρείας σημείωσε ότι η εταιρεία του πλησιάζει σε μια από τις «χειρότερες υφέσεις που έχουμε δει στην πρόσφατη ιστορία» και ότι θα επιβραδύνει τις προσλήψεις για να προετοιμαστεί κατάλληλα. Η Meta είχε ήδη διακόψει επιλεκτικά τις προσλήψεις σε ορισμένα τμήματα της εταιρείας, αλλά το καθολικό πάγωμα των προσλήψεων σηματοδοτεί μια νέα εποχή. «Νομίζω ότι κάποιοι από εσάς μπορεί να αποφασίσουν ότι αυτό το μέρος δεν είναι για εσάς, και είμαι σύμφωνος με αυτή την επιλογή σας», δήλωσε ο Zuckerberg αυτό το καλοκαίρι. «Ρεαλιστικά, υπάρχουν πιθανώς ένα σωρό άνθρωποι στην εταιρεία που δεν θα έπρεπε να βρίσκονται εδώ».