NFT: Εξηγώντας τη νέα τάση του internet

Ο λόγος για τα NFT, το νέο «παιδί» του blockchain που σιγά-σιγά κερδίζει έδαφος με διάφορους τρόπους, όμως παράλληλα μπερδεύει και ενίοτε διχάζει καθώς δύσκολα εξηγείται (σε κάποιον μη μυημένο) τι ακριβώς σημαίνει, πώς λειτουργεί και ποια τα οφέλη του – αλλά και οι κίνδυνοι. Οπότε, ας κάνουμε μια «βουτιά» στις λεπτομέρειες σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε καλύτερα τι είναι τα NFT και πώς επηρεάζουν τον κόσμο.

Γνωρίζοντας τα NFT

Το αρκτικόλεξο “NFT” προκύπτει από τις λέξεις “non-fungible token”, δηλαδή ένα μη αντικαταστατό τεκμήριο. Προτιμούμε τη λέξη «αντικαταστατό» αντί της «ανταλλάξιμο», που κάποιες φορές χρησιμοποιείται, γιατί ένα NFT μπορεί να ανταλλαχθεί (π.χ. έναντι χρημάτων) αλλά δεν μπορεί να αντικατασταθεί όντας μοναδικό.

Επί της ουσίας, το NFT είναι ένα «συμβόλαιο» ή «απόδειξη», θα μπορούσε να πει κανείς, που αποδεικνύει ότι ο κάτοχός του είναι ο νόμιμος ιδιοκτήτης ενός ψηφιακού αντικειμένου. Επομένως, πρόκειται για κάτι μοναδικό αφού αποτελεί ψηφιακό τίτλο ιδιοκτησίας.
Τα NFT βασίζονται σε blockchain για να μπορέσουν να υπάρξουν και να λειτουργήσουν. Παρότι πρωτοεμφανίστηκε ως ιδέα το 2014, από τους Kevin McCoy και Anil Dash, το πρώτο project αφιερωμένο στα NFT ξεκίνησε ένα χρόνο αργότερα με το όνομα “Etherea” και βασιζόταν στο Ethereum blockchain. Στην αρχή, δεν ήταν τόσο δημοφιλές και τα πρώτα NFT που προέκυψαν από το Etherea έμειναν σε σχετική αφάνεια (και απούλητα) για πάνω από μια πενταετία. Έκτοτε, έχουν δημιουργηθεί NFT σε διάφορα blockchains και αντίστοιχα, υπάρχουν marketplaces που διαχειρίζονται NFT με το γνωστότερο να είναι το OpenSea μεταξύ άλλων, όπως τα Axie Infinity, Rarible και άλλα. 

Μέσα σε αυτά τα marketplaces, η αγορά ενός NFT γίνεται συνήθως με τη χρήση cryptocurrency κι έτσι όλη η διαδικασία γίνεται στο blockchain, προσφέροντας ανωνυμία και προστασία. Το NFT διατηρείται στο blockchain κι ο χρήστης διατηρεί ένα token σε ψηφιακό πορτοφόλι, το οποίο χρησιμοποιεί όποτε θέλει να έχει πρόσβαση στο NFT. 

Περί μοναδικότητας και ιδιοκτησίας

Ο δημιουργός ενός NFT έχει το δικαίωμα να ορίσει αν θα πρόκειται για κάτι μοναδικό ή για μια περιορισμένη κυκλοφορία. Βέβαια, μπορεί πάντοτε να επιστρέψει σε οποιοδήποτε χρόνο και να επανακυκλοφορήσει ένα NFT οπότε το μέγεθος μιας κυκλοφορίας είναι κάτι ρευστό. Ούτως ή άλλως, ο τίτλος ιδιοκτησίας που κατέχει ένας χρήστης δεν ανακαλείται ή αλλάζει με κάποιο τρόπο, απλώς ενδεχομένως να επηρεαστεί η αξία του στην αγορά (αν τον ενδιαφέρει η μεταπώληση).

Σχετικά με τη μεταπώληση, ένα μεγάλο κομμάτι των NFT είναι η αγορά-επένδυση σε αυτά, με σκοπό την μεταπώλησή τους αργότερα. Ο αρχικός δημιουργός έχει την επιλογή να λαμβάνει ποσοστό από την όποια μεταπώληση. Όπως είναι φυσικό, ο τίτλος ιδιοκτησίας αλλάζει χέρια σε περίπτωση μεταπώλησης (ο λόγος που δεν προτιμούμε τη λέξη «ανταλλάξιμο») κι έτσι υπάρχει μια ολόκληρη αγορά για μεταπωλήσεις NFT.

Εδώ να σημειωθεί πως η αγορά ενός NFT, που μπορεί να είναι συνδεδεμένη π.χ. με μια εικόνα σε ψηφιακή μορφή, δε σημαίνει αυτόματα ότι ο χρήστης αποκτά κυριότητα και των πνευματικών δικαιωμάτων. Με λίγα λόγια, ένας καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει μια εικόνα, να την πουλήσει ως NFT και ο αγοραστής του να μη μπορεί να το εκμεταλλευτεί εμπορικά ούτε να του ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα, αφού αυτά μένουν με τον δημιουργό. Μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις όπου ο αγοραστής του NFT αποκτά και τα δικαιώματα, όμως αυτό έχει να κάνει με την εκάστοτε συμφωνία μεταξύ πωλητή και αγοραστή.

Όμως, η διαδικασία αγοράς δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση ενώ είναι κάπως κοστοβόρα, ειδικά για αρχάριους στον τομέα. Κάθε συναλλαγή στο blockchain απαιτεί κάποια έξοδα, οπότε αν κάποιος φτάσει κοντά στην αγορά ενός NFT αλλά το χάσει (για οποιοδήποτε λόγο) τότε αυτόματα έχει ζημία. Επιπλέον, πέρα από τους φανατικούς-επενδυτές, υπάρχουν bots που εκτελούν συναλλαγές σε πρακτικά μηδενικό χρόνο, συγκεντρώνοντας όλα τα NFT σε συγκεκριμένα άτομα ή ομάδες με σκοπό την μεταπώληση. Επομένως, το ρίσκο δεν είναι αμελητέο και δη για εκείνους που θέλουν να επενδύσουν σε NFT κι όχι απλά να τα αποκτήσουν για προσωπική χρήση.

Επίσης, πέρα από όλα αυτά, υπάρχει το θέμα πραγματικής ιδιοκτησίας ενός NFT. Μια από τις πιο συνηθισμένες μορφές που διατίθενται είναι εικόνες, για παράδειγμα ένα απλό JPEG. Μπορεί ο αγοραστής και κάτοχος του token να έχει το «πρωτότυπο» έργο, όμως οποιοσδήποτε θελήσει μπορεί απλά να κάνει δεξί κλικ σε μια εικόνα και να την κατεβάσει στον υπολογιστή του. Αυτό αποκαλείται “right-clicker mentality” κι είναι συχνά θέμα συζήτησης μεταξύ εκείνων που πιστεύουν στα NFT αλλά και όσων δεν πιστεύουν, αφού επί της ουσίας με δεξί κλικ και αποθήκευση μιας εικόνας, οποιοσδήποτε μπορεί να έχει το ακριβώς ίδιο αρχείο με έναν κάτοχο NFT. Εκεί διαφέρουν πραγματικά τα NFT από ένα φυσικό αντικείμενο, αφού πέραν του ότι μπορούν να αντιγραφούν και να πολλαπλασιαστούν επ’ άπειρον, δεν υπάρχει κάτι που να διαχωρίζει το «πρωτότυπο» έργο από εκείνο που αποθήκευσε κάποιος στον υπολογιστή του πέρα από τον τίτλο ιδιοκτησίας.

Οι πολλές μορφές των NFT

Καθώς πρόκειται για ψηφιακά αντικείμενα-δημιουργήματα, τα NFT μπορούν να έχουν πολλές μορφές. Η πιο συχνή είναι με τη μορφή εικόνας, είτε πρόκειται για μια ζωγραφιά είτε για μια «συλλεκτική κάρτα» που δε διαφέρει πολύ από τις παραδοσιακές πέραν του ότι διατίθεται αποκλειστικά ψηφιακά.

Υπάρχουν μεγάλες σειρές NFT όπως η δημοφιλής Bored Ape Yacht Club, που αποτελείται από 10,000 μοναδικές εικόνες μαϊμούδων σε διάφορες πόζες, με διάφορες αμφιέσεις κλπ. Η εκδότρια εταιρεία Konami, που δραστηριοποιείται στο gaming, διέθεσε 14 NFT με εικόνες και σύντομα βίντεο από τη διάσημη σειρά Castlevania τα οποία πωλήθηκαν έναντι ~162,000$ συνολικά. Το ακριβότερο NFT που έχει πωληθεί έως σήμερα είναι μια εικόνα-κολάζ με όνομα “Everydays: The First 5000 Days” από τον καλλιτέχνη γνωστό ως “Beeple”, η οποία δημοπρατήθηκε από τον οίκο Christie’s έναντι περίπου 69.3$ εκατομμυρίων. Τα παραδείγματα είναι πολλά όμως οι εικόνες είναι η δημοφιλέστερη μορφή NFT με διαφορά. 

Μετά, υπάρχουν τα voice clips, με γνωστό παράδειγμα την εταιρεία Voiceverse που υπόσχεται να συνδυάσει AI με τις φωνές διάσημων ηθοποιών ώστε αυτές να αξιοποιούνται π.χ. στο metaverse. Όποιος αγοράζει ένα τέτοιο NFT θα έχει τη φωνή του εκάστοτε ηθοποιού διαθέσιμη για χρήση σε όποια εφαρμογή υποστηρίζεται. Ο δημοφιλής ηθοποιός Troy Baker είναι ένα παράδειγμα τέτοιας συνεργασίας, η οποία όμως ματαιώθηκε μετά από αντιδράσεις του κοινού αλλά και συναδέλφων του. Με το metaverse στον ορίζοντα, δεν αποκλείεται να δούμε περισσότερο υλικό τέτοιας μορφής.

Έπειτα υπάρχει η δυνατότητα το NFT να λειτουργεί ως ένα είδος εισιτηρίου, όπως δείχνει η τηλεοπτική σειρά “Stoner Cats” που «ζει» στο blockchain. Αγοράζοντας ένα σχετικό NFT, ο κάτοχός του μπορεί να παρακολουθήσει το πρώτο επεισόδιο της σειράς, ενώ παράλληλα θα λάβει μια εικόνα ενός (τυχαία επιλεγμένου) χαρακτήρα από το καστ της σειράς. Η επιλογή να λανσαριστεί κάτι τέτοιο στο blockchain, όπως αναφέρουν οι δημιουργοί (μεταξύ τους οι Mila Kunis, Jane Fonda και Chris Rock) είναι πως διατηρούν τον απόλυτο έλεγχο του περιεχομένου και δεν κινδυνεύουν να λογοκριθούν από οποιαδήποτε πλατφόρμα.

Επιστρέφοντας στο metaverse, ως NFT πωλούνται ακόμη και ψηφιακά οικόπεδα στο Decentraland, μια πλατφόρμα όπου οι χρήστες υπάρχουν ως τρισδιάστατα avatars σε έναν ψηφιακό κόσμο. Η πλατφόρμα διαθέτει περίπου 500,000 ενεργούς χρήστες σε μηνιαία βάση και είναι τόσο δημοφιλής ώστε η κυβέρνηση της Μπαρμπάντος απέκτησε χώρο και δημιούργησε επίσημη ψηφιακή πρεσβεία. 
NFT και περιβάλλον

Γενικά μιλώντας, τα blockchain και όλες οι ενέργειες που συμβαίνουν μέσα από αυτά είναι βλαβερές για το περιβάλλον, κυρίως λόγω της τεράστιας κατανάλωσης ρεύματος και των συνεπειών αυτής. Δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες που ενώ αρχικά είχαν πρόθεση να εισέλθουν στην αγορά των NFT, έκαναν πίσω όταν έμαθαν για τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Δεν είναι σίγουρο αν η απλή ύπαρξη και χρήση των NFT συνεπάγεται μεγαλύτερη κατανάλωση και κατά συνέπεια ρύπανση, ωστόσο η αύξηση συναλλαγών στο blockchain λόγω NFT πιθανόν να σημαίνει κάτι τέτοιο.

Γίνονται προσπάθειες ορισμένα blockchain (μεταξύ αυτών και το Ethereum ενόψη του ΕΤΗ 2.0) να γίνουν πιο φιλικά προς το περιβάλλον όμως τέτοιες λύσεις απέχουν, αφού βασικός πυλώνας του blockchain είναι η αποκεντροποίηση και η λύση “proof of stake” προβλέπει μια πιο κεντρική διαχείριση τύπου “private blockchain”, αλλάζοντας όμως τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί γενικότερα ένα blockchain. Τέτοιου είδους αλλαγές, που επηρεάζουν δηλαδή τους χρήστες, είναι δύσκολο να υλοποιηθούν και δη όταν οι χρήστες έχουν συνηθίσει την κατάσταση. 

Το παρόν και το μέλλον

Στο κομμάτι των video games, η εφαρμογή των NFT ενδεχομένως να μην είναι η καλύτερη δυνατή έως τώρα, αν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος. Υπάρχουν blockchain games, όπως το Axie Infinity, που βασίζονται σε NFT για να λειτουργήσουν. Το συγκεκριμένο, για παράδειγμα, πρακτικά είναι η απάντηση στην ερώτηση «αν σε ένα παιχνίδι Pokemon, κάθε Pokemon ήταν NFT, ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα;» κι έτσι προκύπτει το Axie Infinity όπου ο παίκτης πρέπει να αγοράσει NFT για να ξεκινήσει να παίζει κι ύστερα να συνεχίσει τις αγορές ή να ανταλλάξει με άλλους – τίποτα δεν είναι δωρεάν. Ακόμη και το ζευγάρωμα των Axies κοστίζει χρήματα και τα Axies που ζευγαρώνουν μεταξύ τους χάνουν μεταπωλητική αξία.

Μετά, υπάρχουν εταιρείες όπως η Ubisoft που δοκίμασε τα Digits, δηλαδή επιπλέον περιεχόμενο που μέχρι πρότινος ήταν απλά DLC αλλά πλέον πωλείται ως κάτι ξεχωριστό με την υπόσχεση πως οι παίκτες μπορούν ύστερα να το μεταπωλήσουν. Δέχτηκε σφοδρή κριτική για την κίνηση και λίγους μήνες μετά το λανσάρισμα, τα οικονομικά στοιχεία έδειξαν πως δεν απέφερε τα αναμενόμενα ενώ στέλεχος τής εταιρείας δήλωσε πως «οι παίκτες δεν καταλαβαίνουν την αξία τους» και για αυτό δεν τα προτίμησαν.

Άλλα παιχνίδια, όπως το S.T.A.L.K.E.R. 2: Heart of Chernobyl, ανακοινώθηκε πως θα περιέχουν NFT και σε διάστημα λίγων ωρών ανακοινώθηκε πως τελικά δε θα το πράξουν μετά από κατακραυγή των παικτών. Βασικό πρόβλημα ορισμένων παικτών είναι πως ένα video game λειτουργεί με δικούς του κανόνες, οπότε έχει τη βάση να απαγορεύσει τη διπλή ύπαρξη ενός ψηφιακού αντικειμένου (όπως και συμβαίνει σε ορισμένα παιχνίδια, π.χ. MMO). Οπότε, η όλη ανάγκη για blockchain, περαιτέρω κατανάλωση ενέργειας και επιβάρυνση για το περιβάλλον είναι παντελώς αχρείαστη, ενώ τα εργαλεία για να υπάρξει κάτι σαν NFT εντός ενός παιχνιδιού σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν ήδη – άρα γιατί να περιπλέκονται τα πράγματα;

Γενικότερα, φαίνεται πως υπάρχει κοινό για τα NFT αν μη τι άλλο λόγω του κομματιού που αφορά στις επενδύσεις και την μεταπώληση. Όπως και με τα κρυπτονομίσματα, ούτε εδώ εμπλέκεται κάποιος κρατικός φορέας οπουδήποτε οπότε σε περιπτώσεις απάτης τα πράγματα είναι δύσκολα, ενώ η ανωνυμία των συναλλαγών οδηγεί σε απάτες ευκολότερα.

Για παράδειγμα, ένας hacker κατάφερε να πουλήσει ένα NFT μέσα από το site του καλλιτέχνη Banksy, ισχυριζόμενος πως πρόκειται για το πρώτο NFT του. Το NFT αυτό πουλήθηκε έναντι ~336,000$ και έπειτα, τα links για τη δημοπρασία αφαιρέθηκαν από το site του Banksy. Αργότερα, ο hacker επέστρεψε το χρηματικό ποσό στον αγοραστή με εξαίρεση τα ~6,700$ που κόστισε η συναλλαγή, ίσως επειδή τρόμαξε ή επειδή ήθελε να αποδείξει πόσο εύκολο είναι να την «πατήσει» κανείς. Το OpenSea, για παράδειγμα, δεν προσφέρει δυνατότητα επιστροφής χρημάτων όταν ολοκληρωθεί μια συναλλαγή, οπότε οι εγγυήσεις για οποιαδήποτε συναλλαγή είναι πρακτικά ανύπαρκτες.

Ενδεχομένως τα NFT να ωριμάσουν σε κάτι τελείως διαφορετικό και να βρουν το χώρο τους, όμως αυτή τη στιγμή φαίνεται να επικρατεί μια τουλάχιστον επιφυλακτική, αν όχι αρνητική, στάση απέναντί τους. Άλλοι τα βλέπουν ως έναν ακόμη τρόπο να συλλέγει κανείς πράγματα, άλλοι ως οικονομική και επενδυτική ευκαιρία, κι άλλοι ως μια αχρείαστη, πολύπλοκη κι ανούσια ύπαρξη. Όσο τα NFT αποκτούν έδαφος και ο μέσος χρήστης μαθαίνει για αυτά, κατανοεί πώς λειτουργούν και τι προσφέρουν, ενδεχομένως να αυξηθεί η αποδοχή τους – υπάρχει και η πιθανότητα όλα αυτά που προσφέρουν ή υπόσχονται απλώς να μην αρέσουν στο ευρύ κοινό και να τα δούμε να «σβήνουν».

Μένει να δούμε τι επιφυλάσσει το μέλλον, τώρα που τα NFT έχουν μπει πιο δυναμικά από ποτέ στις ζωές πολλών. 

• NFT
• ethereum
• Bitcoin