Ο  «Ευκλείδης» της ESA απογειώθηκε για να αποκαλύψει από τι είναι φτιαγμένο το Σύμπαν

Η επιτυχημένη αυτή εκτόξευση σηματοδοτεί την αρχή μιας φιλόδοξης αποστολής για την αποκάλυψη της φύσης δύο μυστηριωδών συστατικών του Σύμπαντός μας - της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας - με σκοπό να μας βοηθήσει να απαντήσουμε στο θεμελιώδες ερώτημα: από τι είναι φτιαγμένο το Σύμπαν; Το πρόγραμμα «Ευκλείδης» είναι μια ευρωπαϊκή αποστολή που δρομολογήθηκε και λειτουργεί από την ESA, με συνεισφορές από τη NASA, με την ομώνυμη κοινοπραξία να είναι υπεύθυνη για την παροχή των επιστημονικών οργάνων και την ανάλυση επιστημονικών δεδομένων.

Φυσικά η αποστολή έχει το όνομα του αρχαίου Έλληνα μαθηματικού που κατέχει μια διακεκριμένη θέση στην ιστορία των Μαθηματικών και της Λογικής. Θεωρείται ο "πατέρας της γεωμετρίας" και είναι κυρίως γνωστός  ως ο πρώτος που στο περίφημο έργο του Στοιχεία θεμελιώνει ένα αυστηρά δομημένο και συνεκτικό σύστημα προτάσεων (θεωρημάτων και πορισμάτων) με βάση ένα σύνολο ορισμών, κοινών εννοιών και 5 μόνο αρχικών αναπόδεικτων προτάσεων (αιτήματα). Το έργο έθεσε τα θεμέλια της γεωμετρίας που κυριάρχησαν σε μεγάλο βαθμό μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

«Η επιτυχημένη εκτόξευση του «Ευκλείδη» σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας επιστημονικής προσπάθειας, η οποία θα μας βοηθήσει να απαντήσουμε σε ένα από τα πιο συναρπαστικά ερωτήματα της σύγχρονης επιστήμης», σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή της ESA Josef Aschbacher. «Η αποστολή «Ευκλείδης» κατέστη δυνατή με τη συμβολή της ηγεσίας της ESA, την προσπάθεια και την τεχνογνωσία εκατοντάδων ευρωπαϊκών βιομηχανικών και επιστημονικών ιδρυμάτων, καθώς και με τη συμβολή διεθνών συνεργασιών. Η αναζήτηση απαντήσεων σε θεμελιώδεις ερωτήσεις σχετικά με τον κόσμο μας είναι αυτό που μας κάνει να είμαστε άνθρωποι. Και, συχνά, είναι αυτό που υποκινεί την πρόοδο της επιστήμης και την ανάπτυξη νέων, ισχυρών τεχνολογιών μεγάλης εμβέλειας. Η ESA δεσμεύεται να επεκτείνει τις διαστημικές φιλοδοξίες και επιτυχίες της Ευρώπης για τις μελλοντικές γενιές».

Ο «Ευκλείδης» θα παρατηρήσει δισεκατομμύρια γαλαξίες σε απόσταση έως 10 δισεκατομμύρια έτη φωτός για να δημιουργήσει τον μεγαλύτερο, πιο ακριβή τρισδιάστατο χάρτη του Σύμπαντος, με την τρίτη διάσταση να αντιπροσωπεύει τον ίδιο τον χρόνο. Αυτός ο λεπτομερής χάρτης του σχήματος, της θέσης και της κίνησης των γαλαξιών θα αποκαλύψει πώς κατανέμεται η ύλη σε τεράστιες αποστάσεις και πώς εξελίχθηκε η διαστολή του Σύμπαντος στην κοσμική ιστορία, επιτρέποντας στους αστρονόμους να συμπεράνουν τις ιδιότητες της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης. Αυτό θα βοηθήσει τους θεωρητικούς επιστήμονες να βελτιώσουν την κατανόησή μας όσον αφορά τον ρόλο της βαρύτητας και να εντοπίσουν τη φύση αυτών των αινιγματικών οντοτήτων.

Για την επίτευξη του φιλόδοξου επιστημονικού του στόχου, ο «Ευκλείδης» είναι εξοπλισμένος με ένα ανακλαστικό τηλεσκόπιο 1,2 m που τροφοδοτεί τα δύο καινοτόμα επιστημονικά όργανα: το VIS, το οποίο λαμβάνει πολύ ευκρινείς εικόνες γαλαξιών σε ένα μεγάλο μέρος του ουρανού, και το NISP, το οποίο μπορεί να αναλύσει το υπέρυθρο φως των γαλαξιών ανά μήκος κύματος για να καθορίσει με ακρίβεια την απόστασή τους.

Το διαστημόπλοιο και οι επικοινωνίες θα ελέγχονται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων (ESOC). Για να αντιμετωπίσει τον τεράστιο όγκο δεδομένων που θα καταγράψει ο «Ευκλείδης», το δίκτυο κεραιών Estrack της ESA έχει αναβαθμιστεί αναλόγως. Τα δεδομένα αυτά θα αναλυθούν από την Κοινοπραξία «Ευκλείδης», μια ομάδα που αποτελείται από περισσότερους από 2.000 επιστήμονες, προερχόμενους από περισσότερα από 300 Ινστιτούτα της Ευρώπης, των ΗΠΑ, του Καναδά και της Ιαπωνίας.

Καθώς η αποστολή εξελίσσεται, ο θησαυρός δεδομένων του «Ευκλείδη» θα κοινοποιείται ανά έτος και θα είναι προσβάσιμος από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα μέσω του Επιστημονικού Αρχείου που φιλοξενείται στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικής Αστρονομίας της ESA στην Ισπανία.

«Αυτή είναι μια μεγάλη στιγμή για την επιστήμη, μια στιγμή που περιμέναμε εδώ και καιρό: η εκτόξευση του «Ευκλείδη», με αποστολή την αποκρυπτογράφηση του παζλ της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας», δήλωσε ο René Laureijs, Επιστήμονας του Προγράμματος «Ευκλείδης» της ESA. «Το μεγάλο μυστήριο των θεμελιωδών συστατικών του Σύμπαντος μάς κοιτάζει κατάματα, προσφέροντάς μας μια τρομερή πρόκληση. Χάρη στο προηγμένο τηλεσκόπιο και τα ισχυρά επιστημονικά όργανα, ο Ευκλείδης είναι έτοιμος να μας βοηθήσει να ξεδιαλύνουμε αυτό το μυστήριο.»

Κατά τις επόμενες τέσσερις εβδομάδες, ο «Ευκλείδης» θα ταξιδέψει προς το σημείο Lagrange (Λαγκράνζ) Ήλιου-Γης 2, ένα σημείο ισορροπίας του συστήματος Ήλιου-Γης που βρίσκεται 1,5 εκατομμύριο km από τη Γη (περίπου τέσσερις φορές την απόσταση Γης-Σελήνης) στην αντίθετη κατεύθυνση από τον Ήλιο. Εκεί, ο «Ευκλείδης» θα κινηθεί σε τροχιά γύρω από αυτό το σημείο και οι ελεγκτές της αποστολής θα ξεκινήσουν τις δραστηριότητες για να επαληθεύσουν όλες τις λειτουργίες του διαστημικού σκάφους, να ελέγξουν το τηλεσκόπιο και, τέλος, να ενεργοποιήσουν τα επιστημονικά όργανα.

Στη συνέχεια, επιστήμονες και μηχανικοί θα συμμετάσχουν σε μια εντατική δίμηνη φάση δοκιμών και βαθμονόμησης των επιστημονικών οργάνων του «Ευκλείδη» στα πλαίσια της προετοιμασίας τους για τις συνήθεις παρατηρήσεις. Κατά τα επόμενα έξι χρόνια, ο «Ευκλείδης» θα ερευνήσει το ένα τρίτο του ουρανού με πρωτοφανή ακρίβεια και ευαισθησία.

• ESA